تاریخچه بیمه در ایران و جهان

تاریخچه بیمه در جهان ؛ چگونه نیاز به بیمه حوادث احساس شد؟

از لحظه آفرینش انسان، امنیت همواره از اصلی‌ترین دغدغه‌های نوع بشر بوده‌است. چرا که اتفاقات و بلایای طبیعی از همان لحظه ظهور انسان بر روی زمین تا به امروز گریبانگیر او بوده‌است. از این رو بشر همیشه به دنبال یافتن چاره‌­ای برای تامین امنیت جان و مال خویش بوده و شاید همین موضوع شروع تاریخچه بیمه است. باور عمومی بر این است که برای اولین بار به معنای واقعی کلمه برای پشتیبانی از تجارت و حمایت از کشتیرانی در برابر خطرات و دزدان دریایی و در واقع در زمان تجارت با کشتی شکل گرفت و به بیمه باربری دریایی معروف است.

در تاریخچه بیمه، نخستين نوع بيمه که مربوط به قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفته ،بيمه باربري دريايي است . سایر رشته‌های بیمه‌ای کم و بيش بعد از انقلاب صنعتي به تدريج شروع شده است. کشتیرانان فینیقی را مبتکر این نوع بیمه یعنی بیمه باربری دریایی می‌دانند. به اینگونه که کشتیرانان و دریانوردان از بازرگانان و تجار وام دریافت می­‌کردند و اگر سفر خود را به سلامت به سرانجام می­‌رساندند باید در مدت زمان معلوم اصل پول دریافتی را به همراه سودش به آن بازرگان بازگشت می‌دادند.

در تمام این مدت هم کالاهای این دریانورد مقروض نزد بازرگان گرو می‌ماند و اگر طلبش به موقع وصول نمی‌شد می‌توانست آنها را به حراج بگذارد اما چنانچه کشتی با اتفاقات دریایی رو به رو می­شد یا دزدان دریایی کالاها را غارت می­کردند دریانورد هیچ وظیفه‌ای نسبت به عودت دادن وام دریایی نداشت. این نوع بیمه چیزی حدود پانصد الی ششصد سال پیش از میلاد مسیح در کشورهای حوزه مدیترانه رواج داشت. بنا به برخی روایات این نوع از بیمه حدود دو هزار سال قبل از میلاد در هند و حتی هزار سال قبل از آن یعنی سه هزار سال پیش از میلاد مسیح در چین مرسوم بوده است.

اما بیمه به معنای امروزی از قرن چهاردهم میلادی به وجود آمد. زیرا در دین مسیح سود گرفتن حرام بود و از طرفی سرمایه‌­داران حاضر نبودند پولشان را بدون سود قرض بدهند و از طرف دیگر تجار هم نمی‌توانستند بدون وام به تجارت خود ادامه بدهند. این الزام و ضرورت بود که ایشان را به سمت روشی جدید سوق داد که در واقع شرط همراه با قرض بود که برای اولین بار در سال ۱۳۴۷ میلادی در شهر ژن ایتالیا در میان رومیان مرسوم شد. برای جلوگیری از بهانه‌­گیر‌‌‌ی‌­های کلیسا وام گیرنده به جای پرداخت سود جایز‌ه‌­ای می داد که در واقع هم ­قیمت همان بهره قبلی بود ولی کلیسا نمی‌توانست از آن جلوگیری کند. بیمه علی رغم این مخالفت‌­ها به سرعت توسعه یافت و به گونه­‌ای پیش رفت که شواهد حاکی از آن است که در دفتر بیمه­‌ا‌ی در ژنو در سال ۱۳۹۳در مدت یک ماه هشتاد قرار داد بیمه امضا شد.

در قرن پانزدهم میلادی تعدادی از بازرگان‌­ها کسب و کار خود را به صدور بیمه منحصر کردند. در سال ۱۵۵۲ گروهی از فعالان بیمه گر سازمان مجهزی در شهر فلورانس تشکیل دادند. بازرگانان و کشتی‌داران انگلیسی در ابتدای قرن هفدهم میلادی،  پیمانی را در کافه‌ای در لندن به نام لویدز پایه‌گذاری کردند که می‌توان این پیمان را اولین شکل از بیمه امروزی دانست. در حقیقت آن‌ها در این پیمان شرکت بیمه لویدز را پایه‌گذاری نمودند. امروزه این شرکت به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های فعال در صنعت بیمه شناخته می‌شود.

دومين رشته بیمه‌ای، بيمه آتش سوزي است که  پس از آتش‌­سوزی مهیب و فاجعه بار لندن در سال ۱۶۶۷ تاسیس شد.  نخستین رشته بیمه که وارد ایالات متحده آمریکا شد، بیمه آتش‌سوزی بود. پس از جنگ جهانی دوم بیمه­‌های اجتماعی توسعه پیدا کرد. در دهه ۸۰ قرن نوزدهم بیمه اجتماعی در آلمان اجرا شد و در سال ۱۹۱۱ قانون بیمه ملی در بریتانیا هم به تصویب رسید.

تاریخچه بیمه در ایران

نخستین بار در سال ۱۲۷۰ شمسی، ناصرالدین شاه قاجار امتیاز «تاسیس اداره حمل و نقل و سازمان بیمه در ایران» را به فردی روس به نام «لازار پولياکف» واگذار کرد، اما این طرح اجرا نشد. بعد از آن در زمان حکومت احمد شاه قاجار در سال ۱۲۸۹، دو فرد روسی با نام‌های « نادژا» و «کافکاز مرکوری» فعالیت‌های بیمه‌ای را در ایران آغاز کردند.

به تدریج شرکت‌های خارجی بیمه وارد این حوزه در ایران شدند و نزدیک به ۲۵سال خارجی‌ها بازار بیمه ایران را در دست گرفتند. طوری که در سال ۱۳۱۴ حدود ۲۹ شرکت بیمه خارجی در ایران مشغول به کار بودند. که از میان آن‌ها دو شرکت به نام‌های «اينگستراخ» و « يورکشاير» از سایر شرکت‌ها فعال‌تر بودند و تا قبل از پیروزی انقلاب، در ایران فعالیت داشتند.

در سال ۱۳۱۴ شمسی  «الکساندر آقايان» و «علی‌اکبر داور»، با بهره‌گیری از سرمایه دولتی ۲۰ میلیون ریالی، شرکت سهامی بیمه ایران را تاسیس کردند. این را می‌توان نقطه آغاز تحولات بیمه در ایران دانست. قبل از تشکیل شرکت بیمه ایران، هیچ شرکتی۱۰۰ در ۱۰۰ ملی در خاورمیانه و حتی هند وجود نداشت. در این دوره از تاریخ بیمه شرکت‌های خارجی  به مقابله با این شرکت پرداختند و به سختی با این شرکت قرارداد بیمه خوداتکایی می‌بستند.

در تاریخ ۱۳۱۶، قانونی در مجلس شورای ملی تصویب شد که طبق آن، بیمه سازمان‌های دولتی به شرکت بیمه ایران واگذار شد و بدین ترتیب اولین شرکت بیمه در ایران تاسیس شد. و شرکت‌های دولتی می‌بایست ۲۵ درصد از بیمه‌های خود در ایران را در شرکت بیمه ایران، بیمه اتکایی می‌کردند. در دولت دکتر مصدق در سال ۱۳۳۱ شمسی، قانونی تصویب شد که به موجب آن، فعالیت شرکت‌های بیمه‌ای خارجی در ایران محدود شد.

ورود شرکت‌های خصوصی بیمه در ایران

در سال ۱۳۲۹ اولین شرکت خصوصی بیمه ای ایرانی با نام بیمه شرق تاسیس شد و بین سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۴۳ شمسی، ۸ شرکت بیمه‌ای ایرانی خصوصی در کشور تاسیس شد و فعالیت این شرکت‌ها، نسبت به بنیادهای خارجی، پررنگ‌تر شد. در سال ۱۳۴۹ مدرسه عالی بیمه تاسیس شد و در سال ۱۳۵۰، قانون تاسیس بیمه مرکزی به تصویب رسید. در همین سال شرکت‌های بیمه‌ای  مانند: بيمه‌ تهران، بيمه‌ دانا، بيمه‌ حافظ و بيمه‌ ايران و آمريکا با مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی تاسیس شد. بدین ترتیب تا پیروزی انقلاب، علاوه بر شرکت سهامی بیمه ایران، ۱۳ شرکت بیمه خصوصی و ۲ نمایندگی خارجی در این صنعت در کشور فعال بودند.

صنعت بیمه با انقلاب اسلامی

 در سال ۱۳۵۸ همه شرکت‌های بیمه ایرانی توسط شورای انقلاب، ملی اعلام شد و بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، تمامی فعالیت‌های شرکت‌های بیمه‌ای زیر نظر دولت قرار گفت.

در سال‌های ۶۰ و ۶۱، فقط سه شرکت بیمه ایران، آسیا و البرز مجوز صدور بیمه‌نامه داشتند.

در سال ۶۷ نیز ۱۰ شرکت بیمه‌ای با یکدیگر ادغام شدند و بدین ترتیب شرکت بیمه دانا شکل گرفت.

از سال ۷۳ شرکت بیمه توسعه صادرات نیز آغاز به فعالیت کرد و تعداد شرکت‌های بیمه به ۵ شرکت دولتی رسید.

اکنون تعداد شرکت‌های بیمه‌ فعال در ایران به شدت رو به افزایش است. بیمه‌هایی که در زمینه‌‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند. به ویژه شرکت‌های بیمه‌ای که وابسته به بانک‌های معتبر خصوصی هستند،‌ توانسته‌اند نظر بسیاری از مردم را به خود جلب کنند.

تحول صنعت بیمه با ظهور اینشورتک ها

پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی، گسترش اینترنت، نفوذ شبکه‌های اجتماعی، تغییر در سبک زندگی و … موجب تغییرات گسترده در صنایع گوناگون از جمله صنعت بیمه شده است. صنعت بیمه نیز از سال‌ها پیش جهت بهبود شرایط خود از تکنولوژی‌های گوناگونی بهره گرفته است. در سال‌های اخیر اینشورتک‌ها نفوذ بسیاری در این صنعت داشته‌اند و منجر به تغییرات بسیاری در این صنعت شده‌اند.

اینشورتک صنعت بیمه را مجبور به ارائه کالا و خدمات بهتر به مشتریان می‌کند. موضوع حائز اهمیت در اینشورتک این است که روش قدیمی انجام کار کنار گذاشته شده و با بهره گیری از ابزار‌های جدید، شرایط به گونه‌ای شود تا مشتریان به آسانی بتوانند بیمه خود را کنترل و خریداری نمایند. همان طور که گفته شد امروزه صنعت بیمه در تلاش است با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا  بتواند شکل مدرن خود را بیش از پیش حفظ کند و خود را با تغییرات تکنولوژی همراستا کرده و بستر خرید آنلاین بیمه را فراهم آورد.

در ایران نیز شرکت‌های بیمه بازار در جهت تغییرات تکنولوژیک دنیا در صنعت بیمه امکان مقایسه و را فراهم کرده است. در این سامانه شما می‌توانید انواع رشته‌ای بیمه‌ای را انتخاب کرده و استعلام قیمت بگیرد. همچنین این امکان فراهم شده است تا قیمت بیمه را در شرکت‌های محتلف بیمه مقایسه کرده و بهترین بیمه را خریداری کنید.

بیمه زندگی یکی از متداول‌ترین و امن‌ترین شیوه‌های سرمایه‌گذاری در دنیا است. این قرارداد بین بیمه‌گزار و یک شرکت بیمه منعقد می‌شود. طبق این بیمه‌نامه،  بیمه‌گر عمر، سلامتیِ جسمی بیمه‌شده را در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، بیمه می‌کند. در صورت بیماری، فوت یا سررسید قرارداد، بیمه‌گر سرمایه فرد را به بیمه‌شده یا ذینفعانش می‌پردازد. مثل هر صنعتی استفاده از بیمه عمر هم تاریخچه‌ای دارد. تاریخچه بیمه عمر به زمان مصر باستان برمی‌گردد. اگر مایلید در این باره بیشتر بدانید، با ما همراه باشید.

در مورد تاریخچه بیمه عمر چه می‌دانید؟ اولین بیمه عمر در دنیا چه زمانی تشکیل شد؟ اولین بیمه عمر در ایران کدام بیمه بود؟ داشتن اطلاعاتی در مورد تاریخچه بیمه عمر و به طور کلی تاریخچه هر چیزی، به ما دید بهتری می‌دهد. آگاهی از گذشته و نحوه شکل‌گیری بیمه عمر به ما کمک می‌کند به اهمیت وجود بیمه عمر بهتر پی ببریم. فکر مرگ و از دست دادن سلامتی همواره برای بشر همراه با ترس بوده است. ترس از آینده خانواده، ترس از بی‌کسی و بی‌پولی عزیزان، بعد از فوت، پدیده‌ای جدید و مربوط به عصر ما نیست. اسناد تاریخی منقش بر روی کاغذ پاپیروس، وجود این پدیده را در ۴۵۰۰ سال پیش نیز تایید می‌کند. برای اولین بار مومیاگران در مصر باستان بودند که اسنادی شبیه بیمه عمر را بین هم‌صنفان خود تنظیم می‌کردند. طبق این اسناد در صورت فوت فرد، خانواده‌هایشان توسط همکارانش حمایت می‌شدند.

تاریخچه بیمه عمر در جهان

همانطور که در بخش تاریخچه بیمه عمر بیان شد، مصریان باستان اولین کسانی بودند که از بیمه عمر استفاده می‌کردند. بعد از آنان، در روم و یونان باستان انجمن‌هایی بودند که سربازان را در ازای دریافت مبلغی عضو می‌کردند. این انجمن‌ها در ازای این مبلغ، متعهد می‌شدند که در صورت کشته‌شدن فرد در جنگ، مخارج کفن و دفن‌شان را بپردازند. همچنین مبلغی را به عنوان غرامت به بازماندگان آنها بپردازند.

بیمه عمر در قرون وسطی

در اسناد تاریخی قرون وسطی، نوعی از قمار ثبت شده‌است که شباهت زیادی به بیمه عمر امروزی دارد. در این دوران، افراد بر روی زندگی شخص ثالث شرط‌بندی می‌کردند. اینگونه شرط‌بندی‌ها مفاسد زیادی در پی داشت. به همین علت سال‌های زیادی این مدل قمار بین مردم تقبیح شد. تا اینکه اولین بیمه‌نامه عمر در زمان ملکه الیزابت اول به سال 1583 برای فردی بنام ویلیام گیبنس صادر شد. این بیمه‌نامه به شکل کاملا رسمی و قانونی تنظیم شده بود.

طبق این قرارداد، ریچارد مارتین  در اکسچنچ رویال لندن، گیبنس را برای مدت یکسال بیمه کرد. او متعهد شد در صورت فوت گیبنس در مدت قرارداد، به سیزده بازرگان انگلیسی 30 پوند برای 400 پوند بپردازد. نرخ بیمه عمر این بیمه‌نامه حدود 8 درصد بود. متن قرارداد آنها با نام خدا آغاز و با آرزوی سلامتی برای گیبنس خاتمه می‌یافت. روزهای پایانی مدت قرارداد، گیبنس فوت کرد. در این هنگام بر سر عدم شفافیت تاریخ بیمه‌نامه دعواهای حقوقی بین تجار لندن درگرفت. در متن قرارداد مبنای تعداد روزهای سال ( شمسی یا قمری) مشخص نشده بود.

نهایتا مارتین دعوا را باخت و مجبور به پرداخت سرمایه فوت شد. طبق آنچه در تاریخچه بیمه عمر آمده، در قرن شانزدهم برده‌ها ارزش تجاری بالایی داشتند. تجار برده نیز در زمان جابه‌جایی بردگان بین بنادر مختلف، آنها را مانند کالا بیمه می‌کردند. بعد از مدتی این شکل از بیمه برای سایر مسافرین کشتی هم مورد استفاده قرار گرفت.

نقش سازمان تونتین در شکل‌گیری بیمه عمر به صورت امروزی

لورنزو تونتی یک بانکدار ایتالیایی بود که در فرانسه زندگی می‌کرد. او برای رفع مشکلات مالی دولت فرانسه طرحی پیشنهاد کرد که بعدها به نام خودش به تونتین معروف شد. تونتین سازمانی بود که در آن افراد هم سن، صندوق‌هایی را برای خرید اوراق قرضه از خرانه دولت تشکیل دادند. آنها مبلغی را به صورت یکجا یا اقساط به این صندوق‌ها می‌پرداختند. میزان بهره‌ی این وام به سن خریداران بستگی داشت. بهره وام برای افراد جوان 5 درصد و برای افراد مسن 12.5 درصد تعیین شده بود. در پایان مدت قرارداد کل مبلغ صندوق به همراه بهره بین اعضای زنده تقسیم می‌شد. در نهایت هم صندوق را منحل می‌کردند. دولت‌ها بخاطر نیازشان به تامین مالی و جمع‌آوری وجوه نقد، مشوق اصلی تشکیل این صندوق‌ها بودند.

استفاده از آمار و احتمالات به جای شرط بندی و برد و باخت

علم اکچوئری ( Actuarial) در قرن 17 میلادی با تلاش دانشمندانی چون برنولی بوجود آمد. این علم تلفیقی از احتمالات و محاسبات مالی است. از این تاریخ به بعد محاسبات بیمه عمر از حالت شرط‌بندی/برد و باخت درآمد و مبنای علمی پیدا کرد.

اولین شرکت بیمه عمر

اولین شرکت بیمه عمر در انگلستان به سال 1762 تاسیس شد. 50 سال بعد یعنی در سال 1812 نیز اولین بررسی‌های عملی درباره بیمه عمر منتشر شد. بعد از انتشار این گزارش، شرکت‌های زیادی به صورت تعاونی/ سهامی در آمریکا و کشورهای اروپایی فعالیت‌شان را آغاز کردند. پس از جنگ جهانی دوم به سال 1946 بیمه عمر در آمریکا توسعه‌ی چشم‌گیری داشت. در آن سال‌ها 473 شرکت با اندوخته ریاضی 1505 میلیون دلار، فعال بودند. این شرکت‌ها در همان تاریخ، 26 میلیون دلار بیمه‌نامه عمر صادر کردند.