آیا الزام به تمکین اعتبار امر مختومه دارد؟
دادخواست الزام به تمکین زوجه
تمکین یکی از آثار غیرمالی مترتب برعقد نکاح است. حسن معاشرت، معاضدت و برقراری رابطه زناشویی در حد متعارف از مصادیق تمکین میباشد. به نقل از بهترین وکیل در تهران طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، در صورتیکه زوجه بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نخواهد بود. در برخی موارد زوجه میتواند از تمکین در برابر زوج امتناع کند و این امتناع موجه بوده و وی را ناشزه نخواهد کرد. بسیاری از این موارد مبتنی بر قاعده لاضرر است. یعنی زوجه برای دفع ضرر از خود میتواند از تمکین در مقابل زوج خودداری کند.
تعریف الزام به تمکین
الزام به تمکین یعنی اینکه شخص که بدون داشتن دلایل موجه از تمکین در برابر دیگری امتناع کرده است را به صورت قانونی ملزم نمود که دوباره وظایف زناشویی خود را انجام داده و به زندگی مشترک خود باز گردد. آنچه که از معنای الزام به تمکین به ذهن متبادر می شود، این است که زن یا مرد با زور به تمکین از دیگری واداشته می شوند. در حالیکه این مطلب درست نیست. زیرا که الزام یا زور کردن یکی از طرفین همچون زن یا مرد اصولا امکان پذیر نمی باشد و با آزادی افراد در تعارض قرار دارد.
دعوای الزام به تمکین زوجه
الزام به تمکین ازجمله دعاوی پرکاربرد خانوادگی است. اصل الزام به تمکین زوجه بعد ازعقد نکاح به صورت صحیح بین طرفین ایجاد میشود. این موضوع نوعی حق و تکلیف زوجین در قبال یکدیگر است. تمکین از نظر لغوی یعنی تن دادن. از نظر تعبیر حقوقی نیز می توانیم تمکین را نوعی قیام زوجه در قبال ادای وظایف زوجیت در قبال همسر بیان کرد. بر طبق تنها معنایی کلی در خصوص الزام به تمکین زوجه بیان شده است.
الزام به تمکین در قانون حمایت خانواده
در ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ به واژه تمکین اشاره شده است. تمکین خود به دو دسته عام و خاص تقسیم می شود. طبق قانون و عرف تمکین خاص همان برقراری رابطه خاص زناشویی میان زن و مرد است. زن در برابر مسائل جنسی همسر خود باید اطاعت پذیر باشد. در الزام به تمکین زوجه به صورت عام، طبق حتی حق سکونت زوجه هم از موارد تمکین عام زوجه از شوهر خود به شمار می رود.
در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی بیان شده است که در روابط میان زوجین ریاست از خصایص شوهر می باشد. از طرف دیگر در مورد الزام به تمکین زوجه در ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی هم به این مسئله اشاره شده است، که زن باید حتما در منزلی که شوهر آن را تعیین نموده است زندگی کند. مگر این که اختیار تعیین منزل در حین عقد به زوجه داده شده باشد.
الزام به تمکین زوجه در دوران عقد
سوالی که در مورد تمکین زوجه وجود دارد این است که زوجین به محض اینکه عقد نکاح میان آنها منعقد شد، باید اقدام به تمکین از یکدیگر نمایند. در حالیکه طبق قانون در دوران عقد که زوجه باکره محسوب می شود، می تواند از حق حبس استفاده نماید. حق حبس را زوجه در صورتی می تواند در نظر قراردهد که باکره باشد. در دفاع از دادخواست الزام به تمکین زوجه به درخواست زوج می تواند به اعلام نماید که از حق حبس برخوردار بوده و می خواهد از آن استفاده کند.
زن ناشزه
نشوز به عدم انجام وظایف زناشویی از سوی زن گفته می شود و زن نشوز کنند ناشزه نامیده میشود. در صورت نشوز زن، مرد این امکان را دارد که اقدام به طرح دادخواست الزام به تمکین کند. در صورت اثبات عدم تمکین، زن ساقط میشود.
حق حبس و تمکین زوجه
حق حبس برای زوجه برای این است که قبل از دست دادن باکرگی خود تمام خود را از همسر دریافت نموده و پس از آن اقدام به تمکین کند. یعنی اگر زوج اقدام به تهیه دادخواست الزام به تمکین زوجه نماید، زوجه می تواند با استفاده از حق حبس تا زمانیکه تمام مهریه خود را دریافت نکرده است تمکین نکند. در این حالت قاضی طبق قانون رسیدگی به دادخواست الزام به تمکین زوج را رد می کند. اگر زوجه از زوج خود به صورت عام تمکین نموده باشد، حتی اگر باکره هم باشد، باز نمی تواند به حق حبس خود استناد کند.
عواقب عدم تمکین برای زوجه
اگر زن بدون هیچ علتی از تمکین بر همسرامتناع کند، برطبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هیچ گونه نفقه ای به وی تعلق نمیگیرد. در این حالت الزام به تمکین زوجه، منظور زن ناشزه است. ناشزه زنی را می گویند که از همسر خود تمکین نمی کند.
عدم تمکین زوجه و ناشزه بودن
زمانیکه یک مرد یا زن هیچ یک از تکالیف و وظایف شرعی خود را در قبال همسرش به کار نبرد، ناشزه خواهد شد. در این حالت زوج می تواند نسبت به همسر خود الزام به تمکین زوجه نماید. از طرف دیگر طبق ماده ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت از ، مصوب سال ۱۳۵۳، در حالت عدم تمکین زوجه به زوج اجازه ازدواج مجدد را میدهد. یعنی زوج می تواند بدون درخواست الزام به تمکین زوجه ناشزه بودن همسر خود را اثبات کند و از دادگاه اجازه برای ازدواج مجدد دریافت کند. البته کسب این اجازه برای مرد در صورتی ممکن است که عدم تمکین همسر خود را در دادگاه اثبات کند.
دلایل موجه عدم تمکین زوجه
اگر زن در عادت ماهانه باشد زوجه میتواند تمکین خاص نکند و رابطه زناشویی نداشته باشد. علاوه بر این بر اساس قانون مدنی، اگر زوج بعد از عقد دچار بیماری مقاربتی شود، زن میتواند از رابطه زناشویی امتناع کند، بدون اینکه این امتناع نفقه وی را از بین ببرد. براساس در برخی شرایط زن میتواند منزل جدا از همسر خود داشته باشد ،بدون اینکه مانعی برای نفقه ایجاد شود. بر طبق قانون اگر زن اثبات کند که حضورش در منزل زوج باعث خوف ضرر و زیان بدنی، مالی و یا شرافتی میشود، میتواند تا زمان رفع این معذوریت جدا از شوهرش زندگی کند.
موارد دلایل رد دادخواست الزام به تمکین زوجه
- مرد خانه مورد نیاز برای شروع یا ادامه زندگی مشترک را فراهم نکرده است و یا اثاثیه لازم برای زندگی مشترک را تهیه نکرده است. در چنین مواردی در واقع خود مرد هم تمایل به تمکین زوجه ندارد باید توجه داشت دادخواست تمکین مستلزم تهیه مسکن و اثاثیه متناسب با شان زوجه می باشد.
- زن اگر بتواند ثابت کند عدم تمکین وی به دلیل سوء رفتار و سوء معاشرت زوج می باشد. مثال ضرب و جرح، اعتیاد شدید، مصرف بی رویه الکل، توهین، تهدید و … دادخواست تمکین شوهر رد می شود.
- استفاده از حق حبس زوجه هم از دلایل موجه عدم تمکین است.
- توانایی نپرداختن نفقه زوجه و همچنین نپرداختن زن نیز می تواند از دلایل موجه عدم تمکین باشد.
- اگر زن بتواند ثابت کند که زوج صوری درخواست تمکین داده و در عمل علاقه ای به ادامه زندگی و همسر ندارد، می تواند از دلایلی باشد که موجب رد دادخواست الزام به تمکین شود.
- عدم حضور زوجه در جلسه دادرسی نیز از دلایل رد درخواست تمکین است.
- دعوای تمکین از پرونده هایی محسوب نمی شود که مشمول اعتبار امر مختومه شود. رد دعوای تمکین باعث نمی شود که زوج نتواند مجدداً دادخواست تمکین بدهد. ولی اگر دلیل رد دادخواست تمکین از بین نرود، درباره دادخواست تمکین دادن زوج بی فایده می باشد. مگر اینکه دلیل جدیدی ارائه شود.
دادخواست دعوای طلاق در عدم تمکین زوجه
از موارد و نتایجی که عدم تمکین زوجه برای مرد به همراه دارد، امکان طرح از طرف وی وجود دارد. یعنی اگر زنی از تمکین نمودن به همسر خود دوری نماید، مرد می تواند به جای الزام به تمکین زوجه و بازگشت وی، دعوای طلاق را مطرح کند. البتهاین در صورتی انجام میگیرد که عدم تمکین زن توسط همسر خود اثبات شده باشد. بعد از آن با ارائه دادخواست الزام به تمکین زوجه در زوجه را به تمکین نکردن محکوم می کند. در صورتیکه حکم قطعی توسط دادگاه صادر شود، مرد می تواند طلاق، کسب اجازه برای ازدواج مجدد و .. را از دادگاه دریافت کند.
مدارک لازم برای طرح دعوای الزام به تمکین
- ارائه سند ازدواج
- شناسنامه و کارت ملی زوج
- اجاره نامه یا سند مالکیت منزل
- اظهارنامه مبنی بر دعوت رسمی از زوجه به زندگی مشترک
- استشهادیه مبنی بر ترک منزل مشترک از طرف زوجه
منبع: