انواع بازی کودکان دبستانی
بازی های آموزشی برای دانش آموزان ابتدایی
علاقه‌مند کردن کودکانی که تمام فکر و ذکرشان بازی است به فضای درس و یادگیری یک چالش برای آموزگاران ابتدایی است. بازی های آموزشی برای دانش آموزان این مقطع بخش مهمی از پروسه‌ی آموزش است. رایاد در این مقاله پس از نکات مقدماتی ضروری، شما را با تعدادی از بازی های آموزشی برای کودکان دبستانی آشنا خواهد کرد. همچنین نکاتی را درباره فواید و تأثیرات بازی های درسی برای دانش آموزان خواهید دانست.
از ۶ سالگی به بعد کودکان وارد پروسه ی جدیدی از رشد خود می شوند. در این دوران آنها علاوه بر افزایش قد، رشد و تکامل عضلات و ماهیچه ها را نیز تجربه می کنند. رشد ماهیچه ها به گونه ای است که حدود ۷۵ درصد از کل بدن کودکان از سن ۶ تا ۱۲ سال را تشکیل می دهد. این امر در حالی رخ می دهد که کودکان در این مرحله از زندگی برای انجام امورات خود اغلب از ماهیچه های بزرگ استفاده می کنند و برای اجرای حرکات ظریف تر هنوز به طور کامل نمی‌توانند از عضلات کوچک خود بهره‌مند شوند.
به همین جهت آنها برای انجام حرکات پلیسی، از کلیه عضلات بدن خود استفاده می کنند و در بیشتر اوقات کنترل زیادی بر نیروی وارده از سوی خود را ندارند. همچنین در این سن مقدار انعطاف پذیری مفاصل بدن آنها روند افزایشی خواهد داشت. بنابراین علاوه بر تغذیه ی مناسب لازم است مجموعه‌ای از بازی ها و ورزش ها را با در اختیار داشتن لباس پلیس راهنمایی و رانندگی انجام دهند که به تقویت عضلات کوچک و هماهنگی میان آنها کمک کند تا با افزایش هر چه بیشتر سن توانایی حرکتی و مهارت جسمانی آنها افزایش پیدا کند. اسباب بازی های زیادی برای این منظور طراحی شده اند که علاوه بر سرگرم کردن و لذت بخش بودن می تواند فواید زیادی برای ارتقای مهارت جسمانی کودکان داشته باشد. پیشنهاد ما در کنار انجام دادن این بازی استفاده از انواع لباس ارتشی پسرانه برای بالا بردن تحرک کودکان است.
کودکان با انجام بازی های ورزشی و پلیسی این مهارت را کسب می کنند که علاوه بر کنترل و تسلط کافی بر اعضای بدن خود، توانایی و کنترل، جسمی غیر از خود مثل توپ، راکت و غیره را داشته باشد. افزون بر فواید مذکور بیشتر اسباب بازی های حرکتی ورزشی ساختار تنوع پذیری دارند و همواره این قابلیت را دارند تا به صورت مشارکتی مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین موجب پرورش خلاقیت و طراحی بازی های گوناگون توسط کودک و همسالان وی می شود. به همین جهت استفاده از اسباب بازی های پلیسی و ورزشی و حرکتی نه تنها شرایط لذت و سرگرمی کودکان را فراهم می کنند بلکه با در دست داشتن لباس جنگی بچه گانه به افزایش سلامتی و ارتقای مهارت های جسمانی آنها کمک شایان می کنند.
نکاتی درباره بازی های آموزشی برای دانش آموزان
دانش آموزان ابتدایی در شش پایه‌ی گوناگون تحصیل می‌کنند. رشد جسمی و ذهنی کودکان در این سنین بسیار سریع و چشم‌گیر است. به همین دلیل تفاوت بسیاری میان بچه‌های پایه‌های مختلف ابتدایی حتی با یک سال اختلاف وجود دارد. باید به این نکات در انتخاب بازی های آموزشی برای کودکان دبستانی توجه کرد:
- پیش از انتخاب بازی، گروه سنی و پایه تحصیلی دانش‌آموزان را در نظر بگیرید.
- بازی های کلاس ابتدایی خصوصا برای بچه‌های کم‌سال بهتر است با حرکات بدنی همراه باشد.
- به تعداد دانش آموزان، فضای کلاس و فرصت موجود در انتخاب بازی دقت کنید.
- بازی های درسی برای دانش‌آموزان به یادگیری آنان کمک می‌کند. اگر قصد دارید بازی تنها جنبه‌ی پر کردن وقت آزاد کلاس را داشته باشد، بهتر است با درس هم مرتبط باشد.
- بازی های آموزشی برای دانش آموزان بهتر است قوانین مشخص و ساده‌ای داشته باشد تا زمان هدر نرود و بچه‌ها خسته نشوند.
- بهتر است بازی‌های آموزشی برای دانش آموزان تأکید زیادی روی برنده شدن نداشته باشد. این تأکید را روی جنبه سرگرمی بگذارید.
بازی های آموزشی برای کودکان دبستانی در فضای کلاس
تعداد زیادی از بازی های آموزشی برای دانش آموزان هستند که می‌توانیم آنها را در فضای کلاس به اجرا درآوریم. تعدادی از این بازی‌ها را معرفی می‌کنیم. آموزگاران می‌توانند با توجه به فضای کلاس، تعداد دانش آموزان و سایر معیارها برخی را امتحان کنند.
1. بازی کلمات ممنوعه
در این نمونه از بازی های آموزشی برای دانش آموزان یک کلمه ممنوعه انتخاب می‌شود. سپس از دانش آموز خواسته می‌شود درباره یک موضوع یا پرسش توضیح دهد اما از کلمه ممنوعه استفاده نکند. مثلا به او می‌گوییم بدون استفاده از کلمه «این»، یک حیوان خاص را توصیف کند یا روش کاشت درخت را توضیح دهد. این یک نمونه خوب از بازی فکری در کلاس است.
2. بازی شنیدن و حدس زدن
در این بازی کلاس ابتدایی، بهتر است بچه‌ها گروه‌بندی شوند. تصویر یک شیء، حیوان و … به یکی از بچه‌ها داده می‌شود. او باید بدون گفتن نام چیزی که می‌بیند، آن را برای هم‌گروهی خود که تصویر را نمی‌بیند، توصیف کند. هم‌گروهی باید بتواند نام را حدس بزند. برای ایجاد هیجان بیشتر و نیز کنترل زمان بازی میتوان دفعات حدس را محدود کرد. این از نمونه های پرطرفدار بازی فکری در کلاس است.
3. بازی به‌خاطرسپاری
در کنار بازی های درسی برای دانش آموزان، برخی از بازی‌ها هستند که مهارت‌های ذهنی را تقویت می‌کنند. بنابراین به طور غیرمستقیم در یادگیری تأثیر می‌گذارند. یکی از این بازی‌ها که در تقویت حافظه مؤثر است، بازی به خاطرسپاری اشیاء است. دانش آموزان به صورت فردی می‌توانند در این بازی شرکت کنند یا می‌توانند در گروه‌هایی دو یا سه نفره قرار گیرند. آموزگار تعدادی از اشیاء را روی میز می‌چیند و با پارچه‌ای آن را می‌پوشاند. سپس پارچه را بر می‌دارد و از هریک یا هر گروه از دانش آموزان می‌خواهد اشیایی را که دیده اند، نام ببرند. فرد یا گروهی که تعداد بیشتری را بگوید، برنده است.
4. بازی کارت کلمات
این یک بازی آموزشی کلاس اول ابتدایی است. البته سایر پایه‌ها هم می‌توانند آن را انجام دهند. تعدادی کارت با رنگ‌های قرمز و سبز در نظر گرفته می‌شود. کارت‌های قرمز خاص هستند و تعداد کمتری دارند. هر کلمه روی یک کارت نوشته می‌شود. کارت‌ها را برعکس جلوی دانش آموزان می‌‌گذاریم.
هر دانش آموزی که نوبتش می‌رسد باید کارت رویی را بردارد و بخواند اگر بتواند آن را بخواند، کارت را برای خود برمی‌دارد. اگر نتواند معلم می‌خواند و دانش آموز تکرار می‌کند و کارت به زیر کارت‌های دیگر منتقل می‌شود. اگر نوبت دانش‌آموزی همراه با رو آمدن یک کارت قرمز باشد، در صورتی که بتواند کلمه را بخواند، مانند کارت‌های سبز آن را برمی‌دارد. اما اگر نتواند کلمه را بخواند، باید هرچه کارت در دست دارد از او گرفته شود.
5. بازی دسته‌بندی کلمات
از دیگر بازی های آموزشی برای دانش آموزان ابتدایی که مناسب همه‌ی پایه‌هاست، این بازی است. روی تخته‌ی کلاس یک جدول بکشید که دارای ستون‌هایی چون نام حیوان، شهر، گل، غذا، شهر و … باشد. در هر ستون لغات مرتبط جای می‌گیرند. در انتخاب کلمات بازی به تناسب آنها با سن، پایه تحصیلی و اطلاعات دانش‌آموزان باشد.
سپس با انتخاب یک حرف تصادفی از آنان بخواهید کلماتی را که در هر ستون دارای آن حرف هستند، پیدا کنند. در این بازی زمان مطرح است و فرد یا گروهی که زودتر این کار را انجام دهد برنده می‌شود. بازی های فکری آموزشی ایده فوق العاده‌ای برای سرگرمی دانش آموزان در کلاس می باشد، ضمن آنکه جنبه‌ی آموزشی دارند حس مشارکت و کارگروهی را نیز در دانش آموزان تقویت می‌کند. برای آشنایی با برخی از این بازی ها کلیک کنید: بازی فکری آموزشی
بازی های آموزشی برای دانش آموزان ابتدایی در فضای وسیع
برای برخی از بازی‌ها فضایی بیش از کلاس نیاز است. میتوان این بازی‌ها را در حیاط مدرسه یا در سالن نمازخانه اجرا کرد.
1. هفت‌سنگ
از جمله بازی‌های سنتی و اصیل که میتوان به عنوان بازی های درسی برای دانش آموزان استفاده کرد، هفت‌سنگ است. روش اجرای این بازی با کمک هفت سنگ نسبتا تخت است که بتوان آنها را روی هم چید. از توپ تنیس که به نسبت حجمش، توپ سنگینی است، به عنوان توپ هفت‌سنگ استفاده می‌شود. ابتدا از دانش آموز تعداد سنگ‌ها پرسیده می‌شود. سپس سنگ‌های روی هم چیده شده با ضربه‌ی توپ می‌ریزند. بعد از او پرسیده می‌شود چند سنگ باقی‌مانده و چند سنگ ریخته است.
2. لی‌لی
ریشه‌ی این بازی نیز سنتی و بومی است. اما با تغییراتی میتوان این بازی را برای آموزش اعداد مناسب‌تر کرد. جدول اعداد روی زمین کشیده می‌شود. کارت‌هایی نیز به عنوان کارت دستورالعمل طراحی می‌شود. سپس از دانش‌آموز خواسته می‌شود یک کارت را به طور تصادفی بردارد و دستورالعمل آن را با لی‌لی اجرا کند. دستورالعمل‌ها می‌تواند شامل این موارد باشد:
- حرکت تنها روی اعداد زوج یا فرد
- حرکت بر اساس یک عدد اضافه شده مثلا 4 (4، 8، 12 و…)
- حرکت از اعداد بزرگ‌تر به سمت کوچک‌تر با همان الگوهای بالا
3. بازی نشانه‌گیری و پرتاب توپ
در این مورد از بازی های آموزشی برای دانش آموزان باید به هر یک با نام یک میوه یا هر شیء دیگر شخصیت بدهید. روی سینه‌ی هریک عکس هر شیئی را که به آن نام‌گذاری شده‌اند بچسبانید. سپس یک حلقه از دانش آموزان تشکیل دهید. یک به یک توپ در دست آنان قرار دهید و نام یکی از اشیاء را بر زبان بیاورید. دانش آموز باید دوست خود را که نماینده‌ی آن کلمه است، هدف قرار دهد و با توپ بزند.
بازی های آموزشی برای دانش آموزان در کلاس‌های آنلاین
با توجه به تأثیری که بازی‌های آموزشی در یادگیری بچه‌ها دارد، از مهم‌ترین دغدغه‌های آموزگاران پس از شیوع بیماری کرونا، نحوه بازی در کلاس های مجازی است. برای این فضا هم میتوان بازی‌هایی ابداع کرد. برای مثال:
- اگر دانش‌آموزان می‌توانند به صورت تصویری همدیگر را ببینند، می‌توانید ادابازی (پانتومیم) بازی کنید.
- از دانش‌آموز بخواهید اطراف خود را نگاه کند اشیایی که در آنها حرف خاصی مثلا «ق» وجود دارد، بگوید.
- وقتی می‌خواهید از دانش‌آموزی سوال بپرسید، هم زمان با بردن نامش، وانمود کنید توپی خیالی به سمت او پرتاب می‌کنید. او هم وانمود کند توپ را می‌گیرد و سپس جواب می‌دهد.
- یک تصویر نشان دهید و از نفر اول بخواهید یک داستان را با آن شروع کند. سپس نفر دوم را صدا بزنید، تصویر دومی را نشان دهید و بخواهید داستان دوستش را با توجه به تصویر دوم ادامه دهد.
هم آموزگار و هم دانش‌آموزان می‌توانند با خلاقیت خود یا با استفاده از دیده‌ها و شنیده‌ها، بازی‌هایی دیگر را برای کلاس آنلاین پیشنهاد دهند.
سخن پایانی
بازی های آموزشی برای دانش آموزان خصوصا در مقطع ابتدایی می‌تواند نقش چشم‌گیری در بهبود یادگیری و افزایش علاقه‌مندی آنان به فضای آموزش ایفا کند. نمونه‌هایی که از بازی های آموزشی برای کودکان دبستانی ذکر کردیم، تنها بخشی کوچک از اقدامات و بازی‌هایی است که فضای آموزشی پتانسیل آن را دارد.