انواع گیربکس اتوماتیک چیست؟

آشنایی با انواع گیربکس اتوماتیک + هزینه تعمیر گیربکس اتوماتیک در تهران

در هر خودرو به منظور انتقال توان مکانیکی و هماهنگ نمودن گشتاور و سرعت دورانی از منبع تولید توان به مصرف‌کننده، از گیربکس استفاده می­‌شود. این گیربکس­‌ها به دو دسته اصلی دستی و اتوماتیک تقسیم می­‌شوند. مزیت‌ اصلی گیربکس‌های اتوماتیک که سبب افزایش روز افزون توجه مشتریان و خودروسازان به تولید و استفاده از خودروهای دارای گیربکس اتومات شده است، کاهش وظایف راننده در حین رانندگی و به تبع آن افزایش آرامش و آسایش رانندگی است. گیربکس‌های اتوماتیک مورد استفاده در خودروهای سواری به چهار دسته­ کلی زیر تقسیم می­شوند:

• گیربکس‌ دستی اتوماتیک شده ((1)AMT)
• گیربکس‌ ((2)CVT)
• گیربکس‌ اتوماتیک خورشیدی ((3)AT)
• گیربکس دوکلاچه ((4)DCT)

در ادامه به بررسی هر یک از این انواع گیربکس بطور جداگانه پرداخته خواهد شد.

1-   گیربکس‌های (Automated Manual Transmission) AMT

این نوع از گیربکس‌ها در واقع راحتی استفاده از گیربکس‌های اتوماتیک را به ویژه در ترافیک‌های شهری برای راننده به ارمغان می‌آورند در حالی که پیچیدگی و هزینه بالای گیربکس‌های اتوماتیک را ندارند. در واقع این نوع از سیستم‌های انتقال قدرت همان گیربکس‌های دستی هستند که عمل کلاچ‌گیری و تعویض دنده در آن­ها بوسیله یک مجموعه الکترونیکی و مکانیکی صورت می‌پذیرد.

مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، ارزانتر بودن و ساده‌تر بودن ساختار آن­ها در مقایسه با بقیه انواع گیربکس‌­های اتوماتیک است. همچنین به دلیل مشترک بودن بیشتر قطعات آن با گیربکس‌های دستی هزینه تعمیرات کمتری نسبت به سایر گیربکس‌های اتوماتیک دارند. اما این نوع گیربکس‌­ها به دلیل لختی بسیار بالا در هنگام تعویض دنده، عملکرد نامطلوبی داشته و از لحاظ رضایتمندی مشتری در رده بسیار پایین‌­تری نسبت به سایر گیربکس‌­های اتوماتیک قرار دارند.

از این نوع گیربکس‌ها بیشتر در خودروهای ارزان قیمت استفاده می‌گردد. شرکت نیرومحرکه قزوین (NMI) در حال ساخت و تولید گیربکس AMT برای خودرو رانا 6 دنده با نام تجاری AMT6 می باشد که مراحل پایانی ساخت و صحه‌گذاری را طی می‌نماید. نمونه‌های موجود از خودروهای با این نوع گیربکس در ایران خودروهای نیمه اتوماتیک برلیانس اچ 220 و ام‌وی‌ام  ۱۱0 هستند.

2-   گیربکس‌های CVT  (Continuously Variable Transmission )

CVT کوتاه شده‌ی عبارت (Continuous Variable Transmission) به معنای جعبه دنده‌ی ضریب متغیر است، این جعبه دنده‌ها با نام‌های دیگری مانند جعبه دنده‌ی تک سرعته نیز شناخته می‌شوند.

این نوع گیربکس‌ها اولین‌ بار توسط شرکت نیسان استفاده گردید و به تدریج مورد استقبال سایر خودروسازان قرار گرفت. در سيستم‌های انتقال قدرت پیوسته، قابليت تغيير نسبت دنده بدون استفاده از چرخ‌­دنده‌­هاي درگير وجود دارد. در رايج‌ترين نوع این گیربکس‌ها، انتقال نیرو توسط دو پولی مخروطی شکل و یک تسمه فلزی یا پلیمری که پولی­ها را به هم متصل می‌نماید، صورت می‌گیرد.

مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، پیوستگی تعویض دنده می‌باشد. لذا در لحظه تعویض دنده، خودرو تکان و افت دور کمتری را تجربه می‌­کند. یکی از معایب این نوع گیربکس عدم امکان بارگذاری بیش از اندازه بر روی آن­ها است که گاهاً موجب می­‌شود که خودروهای دارای این گیربکس در شیب­‌های تند جاده‌­ای بازدهی خوبی نداشته باشند. این نوع گیربکس در خودروهایی نظیر هایما S5، ام وی ام 550، جک S3، نیسان جوک و نیسان تیانا مورد استفاده قرار گرفته‌­اند که با توجه به جغرافیای کشور ایران مناسب کشور ایران نیستند.

3-   گیربکس سیاره‌ای خورشیدی (AT)

گیربکس‌های اتوماتیک سیاره‌­ای متداول‌ترین نوع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروها است. در این گیربکس‌ها، انتقال قدرت از طریق مجموعه‌ای از چرخ­دنده‌های خورشیدی صورت می‌گیرد. سیستم کلاچ اتوماتیک آن‌ها هیدرولیکی (مبدل گشتاور) و دارای سیستم کنترلی است. گیربکس AL4 مورد استفاده در خودروهای 206، 207 و اس‌دی وی 9 و پارس اتوماتیک، همچنین گیربکس خودروهای سوزوکی ویتارا، اچ‌ سی کراس و هایما S7 از این نوع محسوب می‌شوند.

4-   گیربکس‌های دوکلاچه (DCT)

جدیدترین نوع گیربکس‌های استفاده شده در خودروها گیربکس‌های دوکلاچه هستند که به اختصار DCT نامیده می‌شوند. این نوع گیربکس اولین بار توسط شرکت پورشه در خودروهای اسپرت استفاده گردید و بتدریج مورد استقبال سایر خودروسازان قرار گرفت. سیستم انتقال قدرت دو کلاچه دارای دو شفت ورودی هم مرکز است که هر یک دارای کلاچ مستقلی هستند. هریک از کلاچ‌­ها با یکی از شفت‌های ورودی درگیر است.

کلاچ بزرگ‌تر با دنده‌های فرد و کلاچ کوچک‌تر با دنده‌های زوج در ارتباط است و بصورت مجزا عمل می­‌کنند و در هر لحظه ارتباط موتور با چرخ­‌ها را متناسب با دنده مورد نظر از طریق یکی از شفت­‌های ورودی برقرار می­‌کند. این ویژگی باعث تعویض سریع­‌تر دنده می‌­شود. میانگین تعویض دنده‌ حدود 8 میلی‌ثانیه است که در این نوع گیربکس از هر نوع دیگر سریع‌تر است. این مزیت باعث می‌­شود که اختلال گشتاور، تکان محسوس خودرو و میزان افت گشتاور در حین تعویض دنده کاهش یابد.

گیربکس‌های دوکلاچه دارای قیمت‌های بیشتری نسبت به نمونه‌های عادی هستند؛ چرا‌که هم تکنولوژی بالاتری و هم قطعات بیشتری دارند. تعداد قطعات بیشتر تعمیر آن­ها را پرهزینه­‌تر از نمونه‌­های معمولی‌ می‌کند و از طرفی چون قطعات بیشتری در آن­ها وجود دارد، وزن بالاتری نیز دارند. این نوع گیربکس در خودروهایی نظیر تالیسمان، رنو کپچر، جک S5، پژو 205، آئودی R8 و اشکودا مورد استفاده قرار گرفته‌­اند.

مرسوم ترین نوع گیربکس اتوماتیک

این سیستم اغلب به عنوان مبدل گشتاور اتوماتیک شناخته می شود، این نوع مدل استاندارد گیربکس اتوماتیک است که در اکثر ماشین های امروزی یافت می شود. برخلاف گیربکس دستی ، در گیربکس های اتوماتیک از کلاچ برای تغیر دنده ها استفاده نمی شود. در عوض یک کوپل (جفت شدن) سیال هیدرولیکی یا یک مبدل گشتاور این کار را انجام می دهد. این سیستم به بخش کنترل الکتریکی ( ECU) موتور وصل می شود و کنترل دقیق وسیله ی نقلیه را ممکن می سازد. از جمله ماشین هایی که از این گیربکس اتوماتیک مرسوم استفاده می کنند می توان کیا اسپورتیج را نام برد.

ماشین های اتوماتیک عملکرد نرمی دارند، اما تعویض دنده ها در اکثر موارد سریع نیست. اگرچه با آمدن مدل های قوی و پرطرفدار ZF 8 سرعته که در اغلب ماشین های جگوار و بی ام و یافت می شود این تصور تغییر کرده است. از جمله مدل های محبوب که از این گیربکس اتوماتیک بهره می برند می توان پورشه پانامرا ، بی ام و X1 ، کیا اسپورتیج و … را نام برد.

گیربکس نیمه اتوماتیک

این سیستم همچنین به نام سیستم انتقال نیمه اتوماتیک ( SAT) و چندین نام دیگر شناخته می شود. این نوع گیربکس اتوماتیک از یک کلاچ معمولی و سیستم تنظیم دنده استفاده می کند اما عمل تعویض دنده را با استفاده از سنسورها، عملگرها، پردازنده ها و فناوری پنوماتیک ( گازهای فشرده) بصورت اتوماتیک انجام می دهد.

فورد کوگا (Ford Kuga) از جمله ماشین هایی است که از گیربکس نیمه اتوماتیک استفاده می کنند. ماشین هایی با این گیربکس در بزرگراه ها عملکرد بهتری را از خود نشان می دهند. این مدل ها برای رانندگی در شهر توصیه نمی شوند به این دلیل که موتور در شتابگیری های اولیه و سخت عملکرد نامنظمی را نشان می دهد. از مدل های محبوب این دسته می توان فورد کوگا، ولوو V40، آئودی A5 و… را نام برد.

گیربکس اتوماتیک CVT (سیستم انتقال متغیر پیوسته)

این نو گیربکس ها برای تعویض دنده ها به جای چرخ دنده های فولادی که در گیربکس های اتوماتیک مرسوم یافت می شود از تسمه و قرقره ( پولی ) استفاده می کند. این امر عمل تعویض دنده را بصورت یکپارچه انجام می دهد و به موتور کمک می کند تا در ماکزیمم سرعت بچرخد.

دو مدل گیربکس اتوماتیک CVT وجود دارد. گیربکس CVT هیدرواستاتیک که از موتورهای هیدرواستاتیک و پمپ هایی با تغییر مکان متغیر برای انتقال نیرو به موتور استفاده می کند. در مدل دیگر گیربکس CVTs تورویدال (Toroidal) برای این منظور از دیسک ها و غلتک های نیرو استفاده می کند. شورلت اسپارک (Chevrolet Spark) یک مثال محبوب از گیربکس اتوماتیک CVT می باشد.

 این سیستم انتقال به موتور اجازه می دهد تا در بالاترین میزان بازدهی با شتاب یکپارچه عمل کند. این نوع گیربکس اتوماتیک به صرفه جویی در مصرف سوخت نیز کمک می کند و هزینه تعمیر و نگهداری آن گران نمی باشد. اما موتور تحت فشار و شتابگیری کمی صدا تولید می کند. بسیاری از ماشینها از این نوع گیربکس استفاده می کنند. که از جمله موارد محبوب می توان به شورلت اسپارک، فورد C-Max، نیسان سنترا و … اشاره کرد.

گیربکس اتوماتیک دبل کلاچ (DCT)

این نوع ترکیبی از گیربکس اتوماتیک و دستی می باشد. در گیربکس اتوماتیک دبل کلاچ تورک کانورتور یا مبدل گشتاور وجود ندارد. شما برای تعویض دنده از دو شفت مجزا استفاده می کنید، یکی برای دنده های زوج و دیگری برای دنده های فرد. هر کدام از شفت ها دارای کلاچ مجزا هستند. از جمله ماشین های محبوب این دسته می توان Chrysler Dodge Dart را نام برد.

شما می توانید در کسری از ثانیه به یک دنده بالاتر یا پایین تر بروید. تبدیل حالت اتوماتیک به دستی نیز به صورت یکپارچه انجام می شود. با این وجود گیربکس های اتوماتیک دو کلاچه از سرو صدای کلاچ ها، صدای خراشیدن و انتقال های ناهنجار گریزی ندارد. از جمله ماشین های محبوب که از گیربکس های اتوماتیک دو کلاچه بهره می برند می توان به Ford Fiesta ، Chrysler Dodge Dart و … اشاره کرد.

گیربکس اتوماتیک DSG ( گیربکس تعویض مستقیم)

این نوع گیربکس تقریبا شبیه گیربکس های اتوماتیک دو کلاچ می باشد با این تفاوت که مشکلات مزاحم آن را ندارد. در این مدل به جای تورک کانورتور یا مبدل گشتاور از دو کلاچ استفاده می شود، و مکانیزم آن به این صورت است که یکی از کلاچ ها را به سادگی رها می کند و دومی را برای تعویض دنده ها درگیر می کند. این سیستم انتقال تعویض دنده های نرم تر و سریع تری را نسبت به مدل های مرسوم به همراه دارد.

مدل های مدرن گیربکس های اتوماتیک DSG مصرف سوخت بهینه تری حتی نسبت به گیربکس های دستی دارند. گیربکس های دو کلاچه یک انتقال خشک را انجام می دهند به همین دلیل راننده اصلا نیازی به تعویض روغن گیربکس ندارد. این گیربکس کلاچ ها را خشک باقی می گذارد و در نهایت آنها کیفیت اصطکاکشان را از دست می دهند. در نتیجه شاهد تعویض های ناگهانی ، واکنش های کند به تعویض دنده و انتقال نامنظم خواهیم بود.

در سمت دیگر فناوری DSG یک انتقال مرطوب است و کلاچ ها را چرب و روان نگه می دارد. نتیجه ی ای کار عملکرد طولانی همراه با تعویض دنده ی سبک و نرم خواهد بود. با این وجود شما باید روغن گیربکس را بر اساس دوره های منظم (معمولا هر ۴۰ هزار کیلومتر) تعویض کنید که کمی هزینه بر می باشد.

بی ام و M3 یکی از بهترین خودروهای با گیربکس اتوماتیک DSG برای رانندگی می باشد.  بسیاری از کارخانه های خودروسازی از قبیل اسکودا( Skoda)، فولکس واگن ( VW) ، پورشه ( Porsche) و آئودی (Audi) از این مدل گیربکس اتوماتیک اما تحت نام های مختلف برای خودروهایشان استفاده می کنند. برای مثال، پورشه نام PDK را برای این نوع گیربکس انتخاب کرده در حالی که در خودروهای آئودی نام آن DSG S-Tronic می باشد.

گیربکس اتوماتیک تیپ ترونیک ( Tiptronic)

این مدل یکی از انواع گیربکس اتوماتیک است که عملکرد آن شباهت بسیار زیادی با گیربکس دستی دارد. به هر حال از نظر حس کاربر با گیربکس دستی متفاوت است، این سیستم از یک مبدل گشتاور( تورک کانورتور) به جای پدال کلاچ استفاده می کند که امکان تعویض دنده خودکار را فراهم می کند و اجازه نمی دهد راننده کنترل کامل روی دنده ها داشته باشد.

ویژگی منحصر به فرد این سیستم امکان برداشتن حالت اتوماتیک می باشد. این بدان معنی است که شما می توانید ماشین خود را بصورت اتوماتیک برانید در عین حال که امکان تغییر به حالت دستی را نیز در شرایط خاص مثلا بالا رفتن از تپه یا رانندگی در سراشیبی دارا می باشید. گیربکس اتوماتیک تیپ ترونیک اولین بار در پورشه ۹۱۱ مشاهده شد.

 خودروهایی که از این مدل استفاده می کنند دارای ویژگی ایمنی داخلی می باشند به طوریکه هرگونه خطای راننده به گیربکس آسیب نمی زند. تعداد زیادی از خودروسازان از این گیربکس اتوماتیک استفاده می کنند اما اولین بار پورشه در سال ۱۹۹۰ میلادی در مدل ۹۱۱ از این گیربکس رونمایی کرد و سپس شرکت بی ام و و کرایسلر(دوج) آنرا تعمیم دادند.