مهریه و میزان تحقق آن

مهریه حقی است که به مجرد عقد زن مالک آن می‌شود و ‌تواند هر نوع تصرفی در آن بکند، پس با فوت زن این حق از عهده زوج ساقط نمی‌شود. برای به اجرا گذاشتن مهریه خود حتما با مشاوره حقوقی در تهران وکیل هماهنگ کنید.

مهریه و ضمانت‌های اجرای آن

1. استقرار مهریه به صورت عندالنطالبه
2. استقرار مهریه به صورت عندالاستطاعه

معمولا در اکثر ازدواج ها مهریه به صورت عندالمطالبه تعیین می‌شود؛ زیرا به مجرد عقد زن مالک آن شده و توانایی مالی یا تمکن مالی زوج در ادای آن تاثیری ندارد و بایستی به عنوان دینی که بر ذمه زوج مستقر است پرداخت شود. اما در بعضی از ازدواج ها و شروط ضمن عقد مندرج در سند نکاحیه پرداخت مهریه به صورت عندالاستطاعه تعیین می‌شود، بدین صورت است که پرداخت مهریه از طرف زوج منوط به تمکن مالی وی است.

یعنی اگر زوج توان مالی جهت پرداخت مهریه نداشته باشد؛ مانند مهریه عندالمطالبه ملزم به پرداخت از سوی محاکم قضایی نمی‌شود؛ لذا در صورت تمکن مالی، زوج مهریه را پرداخت در غیر این صورت الزامی بابت پرداخت مهریه وجود ندارد. مهریه دینی است که فقط با ادای دین از سوی زوج ویا بذل از سوی زوجه بری می‌شود، لکن اگر مهریه از طرف زوج پرداخت نشود و زوجه فوت نماید این حق زایل نمی‌شود بلکه وراث زوجه از قبیل پدر و مادر و فرزند و غیره می‌توانند تقاضای وصول آن را از طریق محاکم قضایی نمایند که پس از انجام درخواست حصر وراثت و مشخص شدن وراث متوفی مقدمات دریافت آن از طریق ارائه دادخواست فراهم می‌شود.

میزان تخصیص مهریه به زوجه

همانطور که پیشتر عنوان شد، به مجرد عقد زوجه مالک مهریه می‌شود اما این مالکیت بعضی مواقع به صورت کامل، در مواقعی به صورت نصف و در شرایطی مهرالمثل و گاهی مهرالمتعه است. اگر ازدواج صورت بگیرد و نزدیکی واقع شود و زن بکارت خویش را از دست بدهد، مهریه به صورت کامل تعلق می‌گیرد. چنانچه پس از عقد نزدیکی واقع نشود و زوجه دوشیزه بماند و تقاضای خویش را بنماید نصف مهریه به زوجه تعلق خواهد گرفت. چنانچه عقد صورت بگیرد اما مهریه تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز صورت گرفته باشد، زوجه مستحق مهرالمثل است، بدین صورت که میزان مهریه توسط کارشناس منتخب دادگاه تعیین و به زوجه بایستی از طرف زوج پرداخت گردد.

چنانچه ازدواج صورت بگیرد و زوجه از تمکین زوج خودداری کند و حاضر به برقراری ارتباط زناشویی و تمکین خاص نشود و هدف وی از این اقدام اخذ مهریه باشد، در اصطلاح گفته می‌شود زوجه از حق حبس استفاده کرده است. لذا زوجه قانونا این حق را دارد تا زمانی که مهریه وی از سوی زوج پرداخت نشده است، از ادای وظایف زناشویی امتناع کرده و تمکین خویش را منوط به پرداخت مهریه نماید، دراین صورت زن ناشزه محسوب نمی‌شود و می‌تواند علاوه بر مهریه نفقه خویش را نیز دریافت کند. درحال حاضر با استناد به قانون جهت اخذ مهریه توسط زوجه چند روش را پیش‌بینی کرده است، بدین نحو که زوجه‌ای که تمایل به اخذ مهریه داشته باشد، به دو روش می‌تواند نسبت به وصول آن اقدام نماید:

• زوجه می‌تواند از طریق اجرائیه ثبت اقدام نماید.

دراین روش زوجه به همراه مدارک خویش از جمله سند ازدواج به دفترخانه‌ای که ثبت ازدواج ایشان را به عهده داشته مراجعه کرده و از سردفتر ازدواج درخواست اجرای مهریه را می‌نماید. دفتر ازدواج مراتب را ثبت کرده و زوجه را جهت پیگیری مابقی مراحل از طریق اجرائیات ثبت راهنمایی می‌کند. زوجه با تائیدیه دفترخانه که به صورت اتوماسیون به اداره ثبت اسناد محل وقوع عقد ازدواج ارسال شده است، مراجعه کرده و تقاضای توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج را می‌نماید.

با استعلام ثبت محل چنانچه زوج اموال غیرمنقول ثبت شده داشته باشد، نسبت به توقیف آن اقدام می‌شود و به زوج ابلاغ می‌گردد که ظرف ده روز نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید. در غیر این صورت ملک و یا املاک از طریق مزایده به فروش می‌رسد و معادل مهریه زوجه از محل مزایده برداشت و به زوجه پرداخت می‌شود، همچنین در خصوص مال منقول از جمله خودرو که این موضوع از طریق اداره راهنمایی و رانندگی استعلام، چنانچه پلاک ثبت شده به نام زوج وجود داشته باشد، توقیف می‌شود.

البته توقیف اموالی که نام برده شد نسبت به اموالیست که جزء مستثنائات دین نباشد یعنی اگر زوج یک ملک داشته باشد و این ملک تنها دارایی وی باشد و محل زندگی وسکونت وی نمیتوان این ملک را توقیف کرد، همچنین است درخصوص خودرو اگر خودرو وسیله امرار معاش زوج باشد قابل توقیف نیست. البته بدوا توقیف از طریق اجرای ثبت اعمال می‌شود، چنانچه دارای شرایط فوق و اموال جز مستثنائات دین باشد با اعتراض زوج و رسیدگی ثبت نسبت به رفع توقیف آن اقدام می‌شود.

• اگر زوج اموالی جهت توقیف نداشته باشد دیگر روش اقدام از طریق اجرای ثبت روش موثری نیست بلکه زوجه باید از طریق ثبت دادخواست مطالبه مهریه از طریق دادگاه اقدام نماید.

دادگاه به روش رسیدگی ماهوی نسبت به صدور حکم محکومیت زوج به پرداخت مهریه ز‌وجه مبادرت می‌کند که پس از صدور حکم و قطعیت آن زوجه می‌تواند درخواست اجرای حکم را بنماید، در این صورت به زوج ده روز مهلت پرداخت می‌شود تا نسبت به پرداخت محکوم به‌ (مهریه) اقدام نماید. در صورت عدم پرداخت یا معرفی مال از سوی زوج، زوجه می‌تواند ضمن اعلام اینکه زوج اموالی جهت توقیف ندارد درخواست جلب سیار زوج را از دادگاه بنماید. در این صورت نیز می‌توانند نسبت به توقیف اموال زوج اقدام نمایند و چنانچه زوج ورشکسته شده باشد و بدهکاری زیادی داشته باشد، مهریه زوجه طلب ممتاز محسوب شده و از این حیث زوجه یا وراث وی از مابقی طلبکاران مقدم‌تر هستند و به این حق می‌رسند.

وضعیت وجود یا عدم وجود مَهریه در ادیان

نوعی از مَهریه در هم وجود دارد اما عندالمطالبه نیست بلکه در زمانی که نکاح با طلاق یا فوت شوهر منحل شود به زن پرداخت خواهد شد.  مهریه به عنوان عاملِ «بازدارندهٔ شوهر از تصمیم عجولانه برای طلاق» و تأمین مالی زنِ خانه پس از طلاق (یا پس از فوت شوهر) در یهودیت پذیرفته شده‌است.  به هر حال و با توجه به موارد فوق مهریه دینی است بر ذمه زوج که حتی با فوت زوجه این حق ازبین نمی‌رود بلکه وراث زوجه متوفی می‌توانند تقاضای مطالبه آن از زوج بنمایند.

مَهریه و شرایط آن

مرد به هنگام اجرای ، چیزی را به زنش می‌دهد که نشان‌دهنده قصد او برای نکاح باشد و در اصطلاح مَهریه یا کابین یا صداق نامیده می‌شود. این هدیه و بخشش که از طرف مرد انجام می‌شود، امروزه به هدف پایبندی به لوازم زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای درآمده است.  در آموزه‌های دینی برای مَهریه، مقدار معینی تعیین نشده‌است. همچنین در نوع مَهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد، می‌تواند مَهریه قرار گیرد؛ مانند طلا، نقره، پول‌های رایج، لوازم زندگی، یا حتی آموزش قرآن یا آموزش علم یا مهارتی ویژه چرا که برای آموزش نیز می‌توان ارزش مالی تعیین کرد. در صدر اسلام مَهریه از قسمتی از اموال موجود مرد پرداخت می‌شد.

مَهریه در ایران

بر اساس تحقیقی در سال ۱۳۸۷ در مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه از بیش از ۱۲۰۰ زن و مرد متأهل بین ۱۸ تا ۴۰ سال در حدود ۱۲ استان ایران نشان داده که میانگین مَهریه به اعلام زنان ۳۵۰ سکه طلا و به اعلام مردان ۲۶۰ سکه طلا است. این پژوهش از رشد سریع میانگین مَهریه در دهه ۸۰ حکایت داشته به‌طوری‌که در عرض ۵ سال از میانگین ۳۰۰ سکه به ۴۵۰ سکه طلا رسیده‌است. البته مهریه‌هایی با مبنای ۱۲۴۰۰۰ سکه طلا هم دیده شده‌است.

در ایران برخی از مردان به علت ناتوانی در پرداخت مَهریه زندانی می‌شدند. اما بنا بر که در اسفند ۹۳ اجرایی شد، ناتوانی در پرداخت مَهریه‌های بالای ۱۱۰ سکه، مشمول زندان رفتن مرد نمی‌شود و زندانی شدن مرد با توافق طرفین و قسط بندی مَهریه حذف می‌شود. همچنین در سال ۱۳۹۰ دیوان‌عالی کشور در رای وحدت رویه‌ای شماره ۷۲۲ پذیرش دادخواست اعسار به شکل دعوای تقابل را هم پذیرفت که به موجب آن فرایند رسیدگی به به شدت تسریع یافته و امکان صدور دستور بازداشت بسیار کاهش پیدا کرد. منتقدان اشکالاتی از قبیل امکان دور زدن قانون، تضعیف ضمانت اجرایی و قانونی مَهریه، پنهان‌کاری و مخفی کردن اموال را بر این فرایند وارد کرده‌اند.

در دیگر کشورها

در ، عرف مَهریه۴۰۰۰دلار است. در ، میانگین نرخ مَهریه در حدود ۲۰۰۰ برآورد می‌شود. میانگین نرخ مَهریه در میان اقوام مختلف کشور در حدود ۱۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تعیین می‌شود. در نیز نرخ مَهریه به‌طور متوسط ۳۵ هزار لیر است. در مناطق مختلف در میان اقوام مختلف، نرخ مَهریه حدود ۱۰ هزار تخمین زده می‌شود. در نرخ مَهریه در حدود ۲ هزار است.  مَهریهٔ دختران ایرانی بر مبنای شمش یا سکه‌های طلا، سند خانه، پول نقد و سایر اموال منقول و غیرمنقول بنا به درخواست خانواده دختر یا زوجه تعیین می‌شود؛ از سالِ تولد دختر گرفته تا شمار (چهارده معصوم) یا به عنوان تعداد سکه‌های مهریه دختران بریده می‌شود.