کاربرد موتور دالاندر یا دو سرعته
در یک موتور الکتریکی سرعت چرخش موتور به تعداد دور های موتور در واحد زمان وابسته است و در حقیقت تعداد دور، واحد اندازه گیری سرعت موتور است که این سرعت همواره ثابت است.در برخی از کاربرد ها، نیاز است که سرعت و دور موتور متفاوت و متغیر باشد که بدین منظور بایستی فرکانس موتور و یا قطب (پل) تغییر یابد. از آن جا که تغییر فرکانس باعث تغییر در عملکرد موتور می گردد و راندمان را کاهش می دهد، ازاین رو لازم است قطب موتور تغییر کند.
به همین منظور به جای استفاده از درایو های اینورتر گران قیمت از موتور های چند سرعته که به موتور های دالاندر معروفند استفاده می گردد. این موتور ها به گونه ای سیم پیچی می شوند که با تغییر اتصال سر بندی موتور یا تغییر اتصال موتور به شبکه سرعت چرخششان عوض می شود.
در حقیقت در داخل الکتروموتور دو دور شیار محل قرارگیری سیم پیچ های استاتور، عمیق تر طراحی می شود که درون آن ها چند دسته سیم پیچ قرار گیرد. در حقیقت متغیر بودن سرعت و دور موتور در دالاندر به دلیل تفاوت در اتصال سیم پیچی موتور است. این موتور ها در دو نوع جنس پوسته آلومینیوم و چدن تولید می شوند.
موتور دالاندر نوعی از موتور های القائی (موتور آسنکرون) دو یا چند سرعته بوده و قطب آن نسبت ½ (یک به دو) تغییر می کنند. برای مثال الکتروموتور سه فاز دالاندر به صورت 2 و 4 قطب (سرعت 3000 و 1500 دور)، 4 و 8 قطب (سرعت 1500 و 750 دور)، 6 و 12 قطب (1000 و 500 دور) موجودند که در فرکانس 50 هرتز کار می کنند.
نقشه سربندی قدرت موتور دالاندر یا دو دور
سیم پیچی موتور های دالاندر به دو صورت ستاره-ستاره دوبل و مثلث-ستاره دوبل طراحی می گردد که هریک از این سیم پیچی در دور های کم و زیاد به صورت متفاوت راه اندازی می شوند.
محاسبات سیم پیچی موتور الکتریکی دالاندر در حالت ستاره-ستاره دوبل
راه اندازی موتور دالاندر در حالت ستاره-ستاره دوبل که با نماد Y/YY نشان داده می شود، در دور کم و زیاد طراحی می شود. بر طبق شکل زیر در دور های کم منبع تغذیه به ترمینال های 1W، 1V و 1U متصل شده و ترمینال های 2W، 2V و 2U بدون تغییر باقی می مانند.
در این حالت به دلیل سری بودن جریان سیم پیچ های هر فاز، موتور با جریان و توان کمتر و به صورت ستاره Y راه اندازی می گردند.
نقشه سیم پیچی دالاندر ستاره دوبل دور کند و تند
ولی در حالت دور های زیاد منبع تغذیه به سر های 2W، 2V و 2U وصل شده و همچنین ترمینال های 1W، 1V و 1U به یکدیگر متصل می گردندو به صورت ستاره دوبل YY راه اندازی می شود. به همین دلیل تعداد قطب ها نصف گردیده و طبق رابطه N=120*F/P دور (سرعت) موتور دو برابر می شود.
همچنین مقاومت سیم پیچ هر فاز کاهش می یابد و نهایتا جریان و توان راه اندازی افزایش می یابد.
دیاگرام سیم پیچی موتور چند یا دو سرعته مثلث-ستاره دوبل
نقشه سیم پیچی موتور دالاندر در حالت مثلث-ستاره دوبل مشابه حالت قبل طراحی می شود. به طوری که بر طبق شکل در دور های زیاد مطابق شکل سمت راست و به صورت مثلث ∆ و در دور کم متناسب با شکل سمت چپ و به صورت ستاره دوبل YY سیم پیچی و طراحی می گردند.
مدار مثلث ستاره دوبل دور کند و تند
در این نوع اتصال ولتاژ هر سیم پیچ در هر دو حالت تنها مقدار کمی تغییر می کند.
مدار فرمان موتور دالاندر یا دو سرعته
مدار موتور دالاندر در دو حالت دور های کند و دور تند طراحی می شوند که مطابق با شکل زیر فرمان می گیرند. در حالتی که دور کند (کم) مدنظر است، کنتاکتور C1 بسته شده و C2 و C3 باز هستند. بر عکس آن در حالتی که دور تند (زیاد) می باشند C1 باز می شود و هر دو کنتاکتور C2 و C3 بسته هستند.
مدار فرمان موتور دالاندر
نحوه پلاک خوانی موتور چند سرعته
بر روی موتور های الکتریکی پلاکی توسط کارخانه نصب می گردد که کلیه اطلاعات موتور برروی آن برای راه اندازی آورده می شود و در صورتی که موارد اعلام شده به درستی رعایت نشود موتور می سوزد و یا عمر مفید آن کاهش پیدا می کند.
پلاک خوانی الکترو موتور ها کمک زیادی به طراح و راه انداز برای طراحی مدار مربوطه و انتخاب صحیح کنتاکتور و بی متال و … می نماید .
مشخصاتی که روی پلاک ها نوشته می شوند به طور معمول عبارتند از :
- No: شماره ساخته شده توسط کارخانه
- Type: شامل کلیه مشخصات فنی الکتروموتور که در کاتالوگ کارخانه موجود بوده و یا در مکاتبه با کارخانه باید به آن اشاره شود:
- A: حداکثر جریان مجاز الکتروموتور را نشان می دهد که میزان جریان نباید بیشتر از مقدار فوق و بلکه همیشه الکترو موتور طوری انتخاب شود که زیر مقدار فوق کار کند.
- V: ولتاژ کاری الکتروموتور می باشد که نباید ولتاژ بیشتر و یا کمتر به سیم پیچ های الکترو موتور اعمال گردد.
- HZ 50: الکتروموتور باید در فرکانس 50 هرتز کار کند (برق ایران)
- HZ 60: الکتروموتور باید در فرکانس 60 هرتز کار کند (فرکانس برق برخی کشورها)
- R.P.M: نشان دهنده دور الکتروموتور در یک دقیقه در روی شفت خروجی می باشد.
- KW: مقدار توان الکتروموتور را نشان می دهد.
- IP: میزان حفاظت الکترو موتور در مقابل گرد و غبار و .. و طبق جدول زیر می باشد.
نکات مهم در انتخاب و خرید موتور دالاندر
جهت خرید موتور های چند سرعته و بکارگیری آن ها بایستی از مشخصات و ویژگی های این موتور آگاهی کامل داشت و متناسب با شرایط موجود بهترین موتور را انتخاب نمود. این مشخصات شامل موارد زیر است.
- توان و قدرت موتور
• فریم سایز و ابعاد موتور
• سرعت و دور موتور
• وزن الکتروموتور
• نحوه اتصال و سیم پیچی داخلی موتور
• تعداد قطب یا پل های موتور
چرا رابرت دالاندر این موتور را اختراع کرد؟
در آغاز انقلاب صنعتی، تقاضای زیادی برای نیرو و ماشین آلات وجود داشت که مطابق با نیازهای صنعت باشد، به همین دلیل دانشمند بزرگی به نام نیکولا تسلا موتورهای القایی را اختراع کرد.
موتورهای القایی دارای مزایای بسیاری از جمله هزینه بسیار ارزان، راندمان بالا، ساختار مستحکم است که قابلیت اطمینان آنها را افزایش می دهد و در نهایت می توان گفت که اصل کار یک موتور القایی بسیار ساده و منحصر به فرد است. با این حال، تمام مزایایی که برای موتورهای القایی ذکر شده و ذکر نشده است، یک نقطه ضعف جدی برای این موتورها وجود دارد و آن “سرعت چرخش ثابت” است.کنترل سرعت موتور القایی مشکل است و اینجا نیاز و قدرت موتور دالاندر است.
به سادگی می توان گفت موتور دالاندر همان موتور القایی است با این تفاوت که دارای ویژگی خاصی است که برخلاف موتور القایی (سرعت ثابت) می تواند با دو سرعت متفاوت کار کند.بنابراین، می توان گفت که تنها چیزی که از یک موتور دالاندر نیاز داریم، استفاده در برخی کاربردهایی است که به موتورهای دور متغیر نیاز دارند.