مهمترین هدف سند ملی هوش مصنوعی تسهیل کیفیت زندگی مردم است

به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، برنامه گفتگوی ویژه خبری با موضوع: بررسی ابعاد سند ملی هوش مصنوعی میزبان دکتر سیدسعیدرضا عاملی – عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و دکتر کریم زاهدی – معاون ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی بود.

سعید رضا عاملی در برنامه گفتگوی ویژه خبری در پاسخ به اینکه آیا با وجود ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی روند اجرای آن آغاز شده است، بیان کرد: به محض این که سند ملی ابلاغ می‌شود آغاز کار آن است، این سند که ۷ ماده دارد در ماده ۷ ساز و کار اجرایی تعیین شده است، سازمان ملی هوش مصنوعی که هفته گذشته تشکیل شد، اجرایی سازی سند هوش مصنوعی را برعهده خواهد داشت.

وی در پاسخ به سوالی دیگری درباره سهم اجرایی سایر دستگاه ها در اجرایی سازی سند هوش مصنوعی ادامه داد: مسئولیت اجرایی سازی تمام اسناد علم و فناوری کشور در درجه اول متوجه معاونت علم و فناوری رئیس جمهور است، شورای عالی انقلاب فرهنگی اسناد متعددی را در حوزه علم و فناوری مانند سند نانو و سند بایو، سند امنیت غذایی، سند علوم شناختی به تصویب رسانده است ساز و کار اجرایی این اسناد در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دنبال می شود اما به دلیل اینکه هوش مصنوعی یک زیست بوم جدید ایجاد می کند و این زیست بوم متوجه همه کشور است، سازمان ملی مجزایی بر آن ایجاد شده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: هوش مصنوعی در تاثیرگذاری امتدادی در هر سه قوای مجریه، مقننه و قضاییه دارد، ضمن اینکه یک امتداد جدی در ۱۰ هزار شرکت دانش بنیان کشور و صنعت خواهد داشت. اگر امروز از صنعت ۴ صحبت می‌کنیم به عنوان سند فیزیکی سایبری، صنعت فیزیکی – سایبری، هوش مصنوعی بنیان این امر است.

دکتر عاملی تأکید کرد: هوش مصنوعی همه دستگاه‌ها را درگیر می‌کند و با اسناد گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فناوری متفاوت است چراکه از یک نقطه عطف صحبت می کنیم که باید در همه عرصه‌ها ایجاد شود. در هدف هفتم سند ملی هوش مصنوعی، حکمرانی هوشمند مدنظر است و حکمرانی هوشمند یعنی دولت با همه ظرفیت هایش باید تغییر کند.

وی درباره افقی که سند هوش مصنوعی در سال 1412 در نظر گرفته شده و آن دستیابی به 10 کشور برتر در حوزه هوش مصنوعی است، گفت: اگرچه با تاخیر سند ملی هوش مصنوعی را به تصویب رساندیم و کشور‌های پیشرفته دنیا از سال ۲۰۱۶ شروع کردند، اما در نظر گرفتن این چشم انداز جای خوشحالی دارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: بعضی از کشور‌ها به نسخه ششم سندشان را مصوب کرده اند، ما نیز تدوین این سند را از دولت آقای روحانی آغاز کردیم و در دولت شهید رئیسی نیز تدوین و بررسی ها ادامه داشت تا اینکه هم اکنون شاهد ابلاغ آن هستیم و یک سند راهبردی داریم. سند راهبردی یعنی چه؟ سند راهبردی اولین کارش این است که هدفگذاری می‌کند و تمام سیاست‌ها، راهبرد‌ها، اقدامات را نسبت به آن هدف منسجم می‌کند، ما از این امکان برخوردار شدیم.

در نظرگرفتن 48 برنامه اقدام در سند هوش مصنوعی

دکتر عاملی اضافه کرد: در این سند 48 برنامه اقدام و ۱۱ راهبرد ملی و کلان پیش بینی شده است. در این سند دغدغه اخلاق هوش مصنوعی، تامین کرامت انسان، از بین نرفتن ارتباطات انسانی، از بین نرفتن طبیعت زندگی نیز مدنظر بوده است چراکه رکن دوم توجه هوش مصنوعی، توجه به اخلاق هوش مصنوعی است و جلوگیری از زوائدی که ممکن است به لحاظ روابط انسانی پیش بیاورد، این سند می‌تواند تجمیع تجربه اسناد ملی کشور‌های دیگر با رعایت اصول ارزش‌هایی که مورد نظر جمهوری اسلامی ایران بوده را فراهم کند.

اولین هدف مان تسهیل کیفیت زندگی مردم است، بسیاری از روند‌های وزارتخانه‌ای برای مردم آزادهند است و نظام دیوان سالاری عجیبی در کشور حاکم است. هوش مصنوعی سطح دیگری از حکمرانی را ایجاد می کند البته موفقیت این سند بستگی به نگاه دولت و مجلس دارد، برخی کشور‌ها در مقطعی ۵۰ درصد منابع مالی کشورشان را به توسعه فناوری نو اختصاص دادند و این نشان از فهم عمیق آنها از موضوع بوده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره توجه اسناد بالادستی به هوش مصنوعی گفت: اسناد بالادستی، الان سند هوش مصنوعی است، هدف اول سند هوش مصنوعی تقویت سرمایه انسانی کشور است. در برنامه هفتم نیز این هدف گذاری با عنوان تغییر رویکرد نظام به سمت حکمرانی هوشمند پیش بینی شده است و دولت باید طی یک برنامه ۵ ساله به اهداف مشخصی برسد.

ضمانت اجرایی سند هوش مصنوعی رئیس جمهور است

وی افزود: ضمانت اجرایی سند ملی هوش مصنوعی در درجه اول ابلاغ رئیس جمهور است، وقتی رئیس جمهور ابلاغ می‌کند موظف است که خودش به آن عمل بکند، ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی با همکاری مرکز ملی فضای مجازی وظیفه رصد و پایش در اجرایی سازی سند را برعهده داند. البته داشتن سند ملی هوش مصنوعی و در کنار آن تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی که سطح آن سطح معاون رئیس جمهور ست، این زمینه را فراهم می‌کند که ما در یک افق متفاوتی حکمرانی بکنیم، اگر این حکمرانی موفق باشد، ما به شرایطی خواهیم رسید که نظام وزارتخانه‌ای کشور تغییر می‌کند و آن بحثی را که رهبر معظم انقلاب در مورد بازسازی انقلابی ساختار کشور دارند محقق می‌شود.

دکتر عاملی بیان کرد: ساختار کنونی کشور مبتنی بر نیروی انسانی است اما در حکمرانی هوش مصنوعی این ساختار تغییر می کند و به نظام‌های الگوریتمی که تمام متغیر‌های مرتبط با حکمرانی در آن پیش بینی می‌شود، تبدیل خواهد شد. مثلا یکی از جستجوگر‌های هوش مصنوعی هم اکنون ۱۳۰ میلیارد متغیر را برای جستجوی اطلاعات در سیستم پیش بینی کرده، بنابراین اگر به سمت استفاده از هوش مصنوعی برویم دیگر یک ساختمان بزرگی فرو نمی‌ریزد و حوادث ناگوار ایجاد نمی شود چراکه هوش مصنوعی می تواند با استفاده از اطلاعاتی که از بناها دارد درباره استحکام آنها اطلاعات دقیق ارائه دهد و متناسب با آن تصمیم گیران تصمیم گیری کنند. هوش مصنوعی در توزیع مواد غذایی نیز می تواند تاثیر داشته باشد، به هر حال ناگزیریم که سرمایه گذاری‌های مخاطره انگیز را در کشور افزایش دهیم.

وی درباره کارکرد هوش مصنوعی در محیط بسته و باز توضیح داد: یک زمانی از حکمرانی هوش مصنوعی در یک محیط بسته صحبت می‌کنیم مثل کارخانه‌ها و صنایع مختلف که حتما از ظرفیت هوش مصنوعی استفاده می کنند و در واقع ناگزیر هستند که استفاده کنند، یکی از دلایل آن مقررات گذاری‌های جدیدی است که تحت تاثیر این حوزه باید صورت بگیرد، یکی از مقررات گذاری‌ها کاهش کربن است، کربن محیط زیست را نابود می‌کند، تمام کارخانه‌های کشور باید از ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای کاهش کربن استفاده کنند، این یک ظرفیت داخلی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: زمانی هوش مصنوعی در محیط باز مدنظر است، یک شبکه داخلی نیست یک شبکه خارجی است، وقتی شبکه خارجی می‌شود به تعداد کاربر، مرکز تولید ایجاد می شود، در اصطلاح فضای مجازی ما از آن به منبع شدن همه کاربران یاد می‌کنیم. بر این اساس عملکرد تمام ظرفیت‌ها بر مبنای این سیاست‌ها، راهبرد‌ها، نظام ارزش‌ها، هدفگذاری‌ها باید حرکت کند و محدودیتی ایجاد نخواهد کرد. هوش مصنوعی امروز در درمان یک ظرفیت بزرگی پیدا کرده است و با آمدن رادیولوژی محاسباتی کار درمان آسانتر شده است. هوش مصنوعی در حوزه ای نظیر انبارداری نیز می تواند تحول ایجاد کند. امروز حجم وسیعی از مواد غذایی و میوه جات در انبارداری از بین می‌رود، چون برنامه ریزی نداشتیم که باهوش مصنوعی چه ذخیره‌هایی در نظر گرفته شود که دچار بحران نشویم. هوش مصنوعی یادگیری از وضعیت موجود است.

وی درباره تغییر سیستم سنتی کنونی و تبدیل آن به ساختاری هوشمند عنوان کرد: راه حل الزامات است، ۱۲ هزار قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و ده‌ها سند ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم، جدی بودن در اجرای قوانین، ضمانت اجرایی این امر است و حتی بررسی برنامه‌های پنج ساله کشور که مصوبه مجلس شورای اسلامی است، نشان می دهد که تنها 23درصد آنها اجرایی شده است، دلیل آن این است که محاسبات دقیق نبوده است و دلیل دیگر آن عدم جدیت کارگزار است. رئیس جمهور آقای پزشکیان گفتند در اجرای برنامه هفتم توسعه جدی هستند بنابراین پس از استقرار دولتی باید به سرعت برنامه های اجرایی آن تدوین شود. از طرفی باید سرمایه گذاری در حوزه های مخاطره انگیز را افزایش دهیم. حوزه‌های مخاطره انگیز عمدتا در فناوری‌های جدید است.

سند هوش مصنوعی یک برنامه دراز مدت است

دکتر عاملی ادامه داد: البته سند هوش مصنوعی یک برنامه درازمدت است آمریکا نیز به سند هوش مصنوعی خود نگاه درازمدت دراد، بنابراین برنامه هوش مصنوعی برنامه‌ای نیست که به سادگی محقق شود، چون زیرساخت‌های اساسی می‌خواهد، یکی از زیرساخت‌های مهم برای کشور شبکه ملی اطلاعات است. باید بودجه گذاری مناسب و سرمایه انسانی مرتبط تامین شود. در سند تلاش کردیم از تجربه جهانی استفاده کنیم، ارتقای رقابت پذیری اقتصادی و نقش آفرینی درتعاملات بین المللی از اهداف مهم این سند است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مهم‌ترین بحث تقویت حکمرانی هوشمند است، بیان کرد: هوش مصنوعی یک ظرفیتی عمومی برای مدیریت شبکه‌ای و الگوواره ای کشور است. الگوریتم چهار عمل ریاضی است که طی یک مرحله بندی به پاسخ می‌رسید، نگاه به مرحله بندی نگاه هوش مصنوعی است، هوش مصنوعی لزوما خطی نیست، می‌تواند هزاران و میلیارد‌ها اقدام دولت در این ظرفیت سرمایه گذاری شود.

دکتر عاملی ادامه داد: یکی از مزیت های این سند این است که هماهنگی بین چشم انداز و نظام ارزش ها، راهبردهای ملی و اقدامات وجود دارد. یکی از اصول ارزش ها توجه به عدالت و کرامت ایرانی هاست. دولتها شعار عدالت می دهند اما نمی توانند به درستی آن را عملیاتی کنند. کرامت انسان ها در کشور بارها تحقیر شوند برای اینکه بتوانند مجوزی بگیرند. کرامت انسانی و عدالت به کمک هوش مصنوعی سیستمی می شود، از طرفی هوش مصنوعی که جای انسانی بنشیند مدنظر ما نیست؛ ما دنبال بی خاصیت کردن انسان نیستم، هوش مصنوعی با متغیر تامین زندگی انسانی مدنظر است. در این زمینه باید از قبل از دبستان باید به کودکان آموزش دهیم. سطح دانش و مهارت در دنیا بالا رفته است.

تغییر در نظام حکمرانی کشور با استقرار هوش مصنوعی

وی عنوان کرد: بنابراین اولین تغییر باید در مدل حکمرانی کشور ایجاد شود و هوش مصنوعی به عنوان زیست بومی در نظر گرفته شود که می تواند عدالت، تسهیل زندگی مردم، کاهش آلودگی محیط زیست و بسیاری از اهداف کیفی را ایجاد کند. یک سندی را در زمان شهید رئیسی تهیه کردیم که تصویب و ابلاغ نشد ولی ۶۱۰ مزاحمت در سیستم اداری کشور برای مردم استخراج کردیم برای رفع این مزاحمت ها به شاهراه های بزرگ هوش مصنوعی نیاز داریم. این سند در حوزه حکمرانی یک ماموریت اساسی به وزارت راتباطات برای زیرساخت و خدمات و به سایر دستگاه ها برای تولید محتوا داده است که بتوانند این مسیر را طی کنند.

در این زمینه باید آمایش رقومی در دستور کار باشد، در این آمایش معلوم شود که چه ظرفیت‌های فیزیکی باید تبدیل به رقومی شوند و بر اساس آنها اولویت های اولیه صورت گیرد، هم اکنون 39 اولویت در سند نظر گرفته شده که ممکن است برخی آنها را نادرست بدانند، در حالی که اگر یک ظرفیت ۱۳۰ میلیارد پارامتری را می‌تواند یک ظرفیت داده را مدیریت کند ما صد میلیون پارامتر را برای مدیریت کشور بگذاریم.

سند هوش مصنوعی راهبردی کلی برای دولتها خواهد بود

دکتر کریم زاهدی، معاون فناوری و نوآوری ستاد علم و فناوری در این گفتگو بیان کرد: یکی از قدم‌های اساسی برای ساماندهی حوزه هوش مصنوعی، تدوین سند هوش مصنوعی است و با وجود این سند می توان این انتظار را داشت که با تغییر دولت ها تغییر در حکمرانی هوش مصنوعی در کشور ایجاد نمی شود.

وی ادامه داد: اقدامات در نظر گرفته شده در سند سازمان بناست، این سند ملی با همکاری دستگاه‌ها تهیه شده است، همکاری حداکثری در این زمینه وجود داشته است و اقدامات ملی در نظر گرفته شده بر مبنای تفاهم دستگاه ها بوده است اما به خاطر گستردگی موضوع سازمان مستقلی برای اجرایی سازی در نظر گرفته شده است. همچنین هر یک از دستگاه ها موظف شده اند که نقشه راه خود را به شورای ملی هوش مصنوعی برای تصویب ارائه دهند.

این معاون ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: این سند حدود ۵۰ اقدام دارد در اقدامات مشارکت بخش خصوصی و حتی مردم نیز مورد توجه بوده است. در سند چشم اندازهایی در نظر گرفته شده که ترجمه آنها در اهداف آمده است، در این مسیر تربیت نیروی انسانی، تولیدات علمی، ارتقای نوآوری و تامین زیرساختها مورد تأکید بوده است.