ماجرای تکراری انتقال پایتخت؛ این بار چقدر جدی بگیریم؟
طی روزهای گذشته دکتر عارف از سوی رئیس جمهور برای بررسی طرح انتقال پایتخت منصوب شد و از این رو موضوع انتقال پایتخت بار دیگر مورد توجه رسانه ها و فضای اجتماعی کشور قرار گرفت. اما چرا بحث انتقال سرمایه از سوی دولت ها مطرح شد و چه نیازی به اجرای این طرح وجود دارد؟ آیا انتقال پایتخت از تهران امکان پذیر است و در صورت امکان چگونه انجام می شود؟
تاریخچه انتقال پایتخت از تهران
پس از انقلاب اسلامی اولین بار در سال 1364 موضوع انتقال پایتخت مطرح شد و در سال 1368 با نظارت وزارت مسکن و توسط مرکز مطالعات شهرسازی و معماری ایران انجام شد. سرمایه سیاسی که در نهایت به این نتیجه رسید که اگر طرح انتقال پایتخت در سال 68 اجرایی شود در سال 1400 جمعیت آن به یک میلیون نفر می رسد. این طرح تا سال 1387 مسکوت ماند و مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از زلزله 4 ریشتری تهران مرکز سیاسی کشور (وزارتخانه ها ستادهای سه قوه) را تا پایان سال 1399 به مکان مناسبی منتقل کرد و طرح انتقال را تصویب کرد. نمای تماس 1404) تایید شد.
در سال 1391 طرح انتقال پایتخت با امضای 151 نماینده تقدیم مجلس شد و در نهایت «قانون امکان انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و تمرکززدایی از تهران» به تصویب مجلس رسید. شورای نگهبان در سال 1394. حدود یک دهه از این تصمیم می گذرد حالا بار دیگر مذاکرات انتقال پایتخت ادامه دارد.
دلایل انتقال پایتخت از تهران.
اما چرا چند دهه است که انتقال پایتخت برای دولت ایران اهمیت داشته است و چرا باید سرمایه منتقل شود؟ دلیل این همه تاکید بر حرکت سرمایه چیست؟ در زیر به دلایلی که به عنوان مهمترین عوامل برای اجرای این طرح برشمرده شده است می پردازیم.
1. یک گروه بزرگ
تراکم جمعیت و کمبود فضا از جمله عواملی است که در سال های اخیر باعث جابه جایی پایتخت شده است.
2. مسائل زیست محیطی
رانش زمین کمبود آب آشامیدنی و آلودگی هوا نیز از مشکلات شهر تهران است و بر اساس گزارش ها آلودگی هوای تهران به حدی رسیده که چند روزی است که وضعیت فوق العاده اعلام شده است. و اقدامات فوق مشکلات را حل نکرد.
3. زندگی بر روی گسل زلزله
تهران به دلیل قرار گرفتن بر روی خط زلزله به عنوان پایتخت مناسب نیست زیرا در صورت وقوع زلزله جدای از آسیب به جمعیت زیاد و ساختارهای شهری ساختار اداری و دولتی کشور نیز دچار اختلال می شود. روند کمک هزینه دشوار خواهد بود.
سرمایه به کجا و چگونه منتقل می شود؟
پرند در 30 کیلومتری غرب تهران یکی از شهرهایی بود که برای انتقال پایتخت در سال 1396 در نظر گرفته شد. شیراز سمنان و استان های جنوبی ایران نیز به عنوان گزینه های ترانزیتی در سال های اخیر مطرح شده اند. اما در مورد افتتاح این معامله نظرات متفاوتی وجود دارد.
1. انتقال وزارتخانه ها و ادارات دولتی به شهرهای دیگر
انتقال وزارتخانه ها و سازمان های دولتی به شهرهای مختلف راهی برای تمرکززدایی پایتخت از تهران بود مثلاً وزارت نفت به خوزستان وزارت گردشگری به اصفهان.
2. ساختن پایتخت جدید.
اما از سوی دیگر برخی کارشناسان بر این باورند که سایر شهرها ظرفیت لازم برای پذیرش وزارتخانه ها و سازمان های دولتی را ندارند. این موضوع می تواند چالش های کنونی تهران را برای شهرها زیر سوال ببرد و در واقع بحران های جدیدی را ایجاد کند به همین دلیل این کارشناسان معتقدند ایران نیاز به ساخت شهری جدید برای پایتخت جدید خود دارد. در واقع ایده این کارشناسان ایجاد یک سرمایه گذاری جدید است که پاسخگوی نیازهای کشور باشد.
آیا امکان انتقال پایتخت از تهران وجود دارد؟
برخی کارشناسان معتقدند قرار گرفتن تهران روی خط زلزله را نمی توان دلیل منطقی برای انتقال پایتخت از تهران دانست. زیرا پایتخت ایران در منطقه زلزله زده جهان قرار دارد و در هر نقطه از ایران احتمال وقوع زلزله وجود دارد.
انتقال سرمایه مستلزم هزینه های زیادی است و با وضعیت فعلی کشور قابل توجیه نیست. بررسی نمونه هایی از انتقال سرمایه در دنیا نشان می دهد که نمونه های موفقی در دهه 50 اتفاق افتاده و با هزینه های امروزی عملا غیرممکن است.
مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران در اظهارات اخیر خود گفته است که مشکلات شهر تهران حتی پس از انتقال پایتخت همچنان پابرجاست و باید راه حل دیگری برای حل آن پیدا کنیم.
وضعیت شهر تهران به وضوح برای سیاستمداران و البته کارشناسان بحرانی است اما ایده انتقال پایتخت از این شهر به وضوح غیرعملی به نظر می رسد. فکر واگذاری سازمان ها و نهادها یا ساختن سرمایه جدید چیزی نیست که بتوان در چند سال آینده آن را با شرایط فعلی تطبیق داد. شواهد و قرائن زیادی به ما نشان می دهد که طرح انتقال سرمایه پس از مدتی دوباره مسکوت خواهد ماند و پس از چند سال دوباره مطرح خواهد شد اما چیز خاصی نیست.