دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین

فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت که سندی اساسی برای تعیین وراث و سهم الارث متوفی است، با تحولات اخیر در نظام قضایی و ثبتی ایران، به طور چشمگیری ساده تر و غیرحضوری شده است. با راه اندازی سامانه های الکترونیکی مانند verasat.ncr.ir و sahim.sabteahval.ir، وراث می توانند این گواهی را بدون نیاز به مراجعات حضوری متعدد، به صورت آنلاین دریافت و پیگیری کنند. این رویکرد جدید، زمان و هزینه های مرتبط را به حداقل رسانده و شفافیت فرآیند را افزایش داده است.

انحصار وراثت همواره یکی از پیچیده ترین و زمان برترین مراحل پس از فوت یک فرد بوده است. از مراجعه به دفاتر گوناگون تا گردآوری مدارک متعدد و انتظار برای صدور گواهی، این فرآیند می تواند بار روانی و اجرایی قابل توجهی را بر دوش وراث، به ویژه در شرایط دشوار سوگ، تحمیل کند. با درک این چالش ها، دولت و قوه قضاییه با بهره گیری از فناوری های نوین، گام های موثری برای دیجیتالی سازی و تسریع این خدمت برداشته اند. این مقاله به بررسی جامع فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین، معرفی سامانه های مربوطه و ارائه راهنمایی گام به گام برای متقاضیان می پردازد تا مسیر دستیابی به این سند حقوقی حیاتی را برای عموم مردم هموار سازد.

درک تحولات نوین در فرآیند انحصار وراثت الکترونیکی

پیش از معرفی سامانه ها و مراحل عملیاتی، درک چارچوب قانونی و تغییرات اخیر در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین ضروری است. این تحولات، با هدف کاهش بروکراسی و تسریع در ارائه خدمات حقوقی به شهروندان، گام های مهمی در مسیر عدالت الکترونیک محسوب می شوند و تجربه وراث را به شکل چشمگیری بهبود بخشیده اند. این تغییرات، در راستای مدرن سازی خدمات دولتی و قضایی و همگام سازی با پیشرفت های جهانی در حوزه دیجیتالی سازی است.

قانون جدید انحصار وراثت: تحولی از مرداد ۱۴۰۴

با تصویب ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران و آیین نامه اجرایی مربوطه توسط هیات وزیران در اسفند ماه سال گذشته، مسئولیت صدور گواهی انحصار وراثت برای متوفیان پس از تاریخ پنجم مرداد ماه ۱۴۰۴ (۱۴۰۴/۰۵/۰۵) به سازمان ثبت احوال کشور واگذار شده است. این تغییر بنیادین، فرآیند صدور گواهی را از یک مسیر قضایی مبتنی بر درخواست و رسیدگی در شوراهای حل اختلاف، به یک مکانیزم اداری خودکار و غیرحضوری تبدیل کرده است. هدف اصلی این قانون، ساده سازی، تسریع و کاهش بار مراجعه حضوری وراث به محاکم قضایی است. بر اساس این قانون، پس از ثبت واقعه فوت در سامانه ثبت احوال، فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت به صورت سیستمی و بدون نیاز به درخواست وراث آغاز می شود. این بدان معناست که دیگر نیازی به تقدیم دادخواست به شورای حل اختلاف یا دفاتر خدمات قضایی برای متوفیان جدید نیست، که خود به نوبه خود انقلابی در این بخش از خدمات حقوقی محسوب می شود.

سامانه verasat.ncr.ir: ابلاغ و دریافت گواهی های خودکار

سامانه verasat.ncr.ir که با عنوان سامانه ابلاغ و دریافت گواهی الکترونیک انحصار وراثت توسط سازمان ثبت احوال کشور راه اندازی شده است، مرجع اصلی برای ابلاغ و دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین به صورت الکترونیکی است. این سامانه به طور خاص برای متوفیان پس از تاریخ ۵ مرداد ۱۴۰۴ کاربرد دارد. پس از ثبت فوت و گذشت حدود ۲۰ روز، گواهی انحصار وراثت به صورت خودکار صادر شده و محتوای آن در این سامانه قابل مشاهده و دریافت خواهد بود. گواهی صادرشده از این طریق، دارای اعتبار کامل قانونی است و نیازی به برابر اصل شدن در هیچ مرجعی ندارد. محتویات این گواهی الکترونیکی شامل اطلاعات حیاتی و کلیدی است که برای انجام کلیه امور مربوط به ترکه متوفی ضروری است، از جمله:

• تعیین دقیق وراث قانونی و نسبت آن ها با متوفی بر اساس قواعد ارث اسلامی.
• میزان سهم الارث هر یک از وراث با رعایت قوانین احوال شخصیه (از جمله حجب، موانع ارث و…).
• اعلام وجود یا عدم وجود وصیت نامه رسمی (در صورت ثبت در مراجع رسمی) و ذکر مشخصات وصی و موصی له.
• توضیح مهلت قانونی برای اعتراض به گواهی و معرفی مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراضات.

این رویکرد، نه تنها بار اداری را کاهش می دهد، بلکه شفافیت و دقت در تعیین وراث و سهم الارث را نیز افزایش می دهد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند. کاربران می توانند پس از دریافت پیامک اطلاع رسانی، به سادگی وارد سامانه شده و گواهی خود را مشاهده و چاپ کنند.

سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir): ثبت درخواست برای پرونده های قدیمی

در حالی که verasat.ncr.ir برای پرونده های جدید (پس از مرداد ۱۴۰۴) طراحی شده است، سامانه سهیم (سامانه هویت یکتای ملی ایرانیان) با نشانی sahim.sabteahval.ir نقش مهمی را برای متوفیان پیش از این تاریخ ایفا می کند. این سامانه در واقع دروازه ای برای ثبت درخواست انحصار وراثت به صورت آنلاین برای پرونده های قدیمی است که هنوز گواهی برای آن ها صادر نشده است. وراث متوفیان پیش از تاریخ مذکور، باید از طریق این سامانه اقدام به ثبت درخواست نمایند. ورود به سامانه سهیم از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یا سامانه هدا (هویت دیجیتال ایرانیان) صورت می گیرد که نیاز به احراز هویت قوی و اغلب حساب کاربری ثنا دارد. این سامانه امکان بارگذاری مدارک و پیگیری وضعیت درخواست را به صورت الکترونیکی فراهم می آورد و جایگزین مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و شوراهای حل اختلاف برای ثبت اولیه دادخواست شده است. هدف از این اقدام، تسریع در رسیدگی به پرونده های انباشته شده و تسهیل دسترسی به خدمات قضایی از راه دور است.

راهنمای گام به گام دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین

برای تسهیل فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین، مراحل زیر به تفکیک برای انواع متوفیان و شرایط مختلف توضیح داده می شود. رعایت دقیق این گام ها و آمادگی قبلی، امکان تکمیل موفقیت آمیز فرآیند را افزایش می دهد و از سردرگمی های احتمالی جلوگیری می کند.

ورود به سامانه های مربوطه

نخستین گام برای دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین، ورود به سامانه صحیح است که بر اساس تاریخ فوت متوفی متفاوت خواهد بود. اهمیت انتخاب سامانه درست، در صرفه جویی زمان و جلوگیری از اتلاف انرژی وراث بسیار بالاست.

آمادگی های لازم پیش از ورود به سامانه ها

پیش از اقدام برای ورود به سامانه های انحصار وراثت، اطمینان حاصل کنید که موارد زیر را آماده کرده اید:

• کد ملی و رمز عبور ثنا: در صورتی که حساب ثنا دارید.
• شماره تلفن همراه به نام خودتان: برای احراز هویت از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند.
• اطلاعات دقیق متوفی: نام و نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ فوت.
• مدارک مورد نیاز (اسکن شده): برای پرونده های قدیمی که نیاز به ثبت درخواست دارند.

ورود به سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir) برای ثبت درخواست های قدیمی

برای متوفیانی که پیش از مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده اند و وراث هنوز اقدامی برای انحصار وراثت نکرده اند، ورود به سامانه سهیم ضروری است. این سامانه پل ارتباطی شما با شورای حل اختلاف برای ثبت درخواست اولیه است.

1. ابتدا از طریق مرورگر وب خود وارد نشانی اینترنتی sahim.sabteahval.ir شوید.
2. پس از ورود، گزینه هایی برای احراز هویت مشاهده خواهید کرد. می توانید از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یا سامانه هدا (هویت دیجیتال ایرانیان) اقدام کنید. پیشنهاد می شود از پنجره ملی خدمات دولت هوشمند استفاده کنید که فرآیند ورود ساده تری دارد.
3. در صورتی که حساب کاربری ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) دارید، می توانید با کد ملی و رمز ثنا وارد شوید. در غیر این صورت، از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند که معمولاً با وارد کردن کد ملی و شماره موبایل ثبت شده به نام خودتان، و سپس وارد کردن کد تأیید ارسالی به موبایل، احراز هویت می کند، اقدام کنید.
4. پس از ورود موفقیت آمیز، ممکن است لازم باشد اطلاعات پستی و محل سکونت خود را تأیید یا تصحیح کنید. صحت این اطلاعات برای مکاتبات بعدی و ابلاغ ها حیاتی است.

ورود به سامانه verasat.ncr.ir برای مشاهده گواهی های خودکار

برای متوفیان پس از مرداد ۱۴۰۴ که گواهی انحصار وراثت آن ها به صورت خودکار صادر می شود، و نیز برای مشاهده گواهی های صادرشده از سامانه سهیم (پس از رسیدگی و صدور توسط شورا)، مراجعه به سامانه verasat.ncr.ir کاربرد دارد.

1. به نشانی verasat.ncr.ir مراجعه کنید. این سامانه رابط کاربری ساده ای دارد و نیازی به احراز هویت پیچیده در مرحله اول ندارد.
2. گزینه ابلاغ گواهی یا دریافت گواهی را انتخاب کنید.
3. برای جستجوی گواهی، لازم است اطلاعات متوفی شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر و سال فوت را با دقت وارد نمایید. تطابق دقیق اطلاعات برای یافتن گواهی ضروری است.
4. پس از جستجو، گواهی انحصار وراثت الکترونیکی به همراه فهرست ذی نفعان و سهم الارث آن ها نمایش داده می شود که قابلیت مشاهده، ذخیره و چاپ دارد. می توانید از این خروجی برای ارائه به نهادهای مختلف استفاده کنید.

ثبت درخواست گواهی انحصار وراثت (ویژه متوفیان قبل از مرداد ۱۴۰۴)

پس از ورود موفقیت آمیز به سامانه سهیم برای پرونده های قدیمی، مراحل ثبت درخواست گواهی انحصار وراثت به شرح زیر است. دقت در تکمیل این بخش، سرعت رسیدگی به پرونده شما را افزایش می دهد.

1. در منوی خدمات سامانه سهیم، گزینه درخواست گواهی انحصار وراثت را انتخاب کنید. این گزینه به وضوح مشخص شده است.
2. فرم مربوطه را با دقت و بدون خطا تکمیل نمایید. این فرم شامل دو بخش اصلی است:
   • مشخصات متقاضی: شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، و نسبت شما با متوفی (مانند فرزند، همسر، پدر، مادر). اطلاعات شما به عنوان درخواست دهنده ثبت می شود.
   • مشخصات متوفی: شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ فوت، و شماره گواهی فوت (اگر در دسترس باشد). این اطلاعات برای استعلام از ثبت احوال استفاده می شود.
3. پس از وارد کردن اطلاعات، سامانه به صورت خودکار استعلام های لازم را از سازمان ثبت احوال انجام می دهد تا از صحت اطلاعات اولیه اطمینان حاصل شود.
4. مدارک لازم (که در ادامه به تفصیل توضیح داده خواهد شد) را در بخش های مشخص شده بارگذاری کنید. اطمینان حاصل کنید که اسکن مدارک واضح و خوانا باشد.
5. اطلاعات وارد شده را مجدداً بررسی و تأیید و سپس گزینه ثبت نهایی درخواست را انتخاب کنید.
6. یک کد رهگیری برای پیگیری درخواست به شما ارائه می شود. این کد را به دقت یادداشت کرده و نزد خود نگه دارید، زیرا برای پیگیری های بعدی ضروری است.

مدارک لازم و هزینه های دریافت گواهی انحصار وراثت الکترونیکی

گرچه فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین به شکل الکترونیکی درآمده، اما همچنان نیازمند ارائه مدارک هویتی و ثبتی مشخصی است. تهیه دقیق این مدارک پیش از اقدام، از تأخیر در روند کار جلوگیری می کند و یکی از مهم ترین عوامل در موفقیت آمیز بودن فرآیند است.

لیست کامل مدارک مورد نیاز

مدارکی که برای انحصار وراثت آنلاین لازم است، به شرح زیر است. این مدارک باید به صورت اسکن شده و با کیفیت مناسب (ترجیحاً در قالب PDF) در سامانه بارگذاری شوند. نقص هر یک از این مدارک می تواند منجر به تأخیر یا رد درخواست شود:

• گواهی فوت متوفی: این گواهی به صورت الکترونیکی قابل استعلام توسط سامانه است و معمولاً نیازی به بارگذاری دستی آن نیست. اما اطمینان از ثبت فوت در ثبت احوال ضروری است.
• تصویر شناسنامه و کارت ملی متوفی: لازم است تصویر از تمام صفحات شناسنامه و هر دو روی کارت ملی متوفی تهیه شود.
• تصویر شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث قانونی: از تمام وراث (فرزندان، همسر/همسران، پدر، مادر، و در صورت عدم وجود هر یک از این طبقات، سایر وراث طبقاتی) باید تصویر شناسنامه و کارت ملی (دو روی کارت) بارگذاری شود. این شامل وراث صغیر یا محجور نیز می شود که اطلاعات آن ها توسط ولی یا قیم ارائه می گردد.
• عقدنامه یا سند ازدواج متوفی: در صورتی که متوفی متأهل بوده است، تصویر سند ازدواج (و در صورت تعدد زوجات، سند ازدواج هر یک از زوجات) مورد نیاز است.
• استشهادیه محضری: این سند حیاتی باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده و حداقل دو شاهد آن را امضا کرده باشند. شهود باید متوفی را بشناسند و وراث قانونی او را تأیید کنند. محتوای استشهادیه باید نام و مشخصات وراث و تأیید عدم وجود وراث دیگر باشد.
• وصیت نامه رسمی: در صورت وجود وصیت نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی)، لازم است تصویر آن بارگذاری شود. در خصوص وصیت نامه های عادی (غیررسمی)، فرآیند پیچیده تر است و ابتدا باید صحت و اعتبار آن از طریق دادگاه اثبات شود.

نکات مهم در مورد کیفیت و نحوه بارگذاری مدارک: اطمینان حاصل کنید که اسکن مدارک واضح و خوانا باشد و حجم فایل ها مطابق با الزامات سامانه باشد. برخی سامانه ها محدودیت هایی برای حجم و فرمت فایل ها دارند که باید رعایت شود. استفاده از نامگذاری مناسب برای فایل ها نیز به سازماندهی بهتر کمک می کند.

هزینه صدور گواهی الکترونیک انحصار وراثت

برخلاف گذشته که فرآیند انحصار وراثت ممکن بود شامل هزینه های متعددی از جمله هزینه دادرسی، آگهی در روزنامه (برای انحصار وراثت نامحدود) و سایر هزینه های اداری باشد، با الکترونیکی شدن و واگذاری این امر به سازمان ثبت احوال (برای متوفیان پس از مرداد ۱۴۰۴)، هزینه ها کاهش یافته و شفاف تر شده است. طبق تعرفه های اعلامی سازمان ثبت احوال کشور برای سال ۱۴۰۴، هزینه صدور گواهی الکترونیک انحصار وراثت مبلغ یک میلیون ریال (معادل صد هزار تومان) تعیین شده است. این مبلغ به صورت آنلاین و در طول فرآیند ثبت درخواست یا دریافت گواهی انحصار وراثت پرداخت می شود.

برای پرونده های قدیمی که از طریق شورای حل اختلاف پیگیری می شوند، ممکن است هزینه های دادرسی و سایر هزینه های قانونی (مانند حق الوکاله در صورت استفاده از وکیل) نیز اعمال شود که لازم است پیش از اقدام از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استعلام شود. این تفاوت در هزینه ها، یکی از مزایای اصلی قانون جدید و فرآیند خودکار محسوب می شود که بار مالی وراث را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد.

تهیه دقیق و کامل مدارک پیش از ثبت درخواست، و همچنین آگاهی از هزینه های مربوطه، کلید اصلی در تسریع فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین و جلوگیری از تأخیرهای ناخواسته است.

اعتراض به گواهی انحصار وراثت و پیگیری وضعیت

یکی از حقوق اساسی وراث و ذی نفعان، امکان اعتراض به محتوای گواهی انحصار وراثت صادر شده است. این حق تضمین می کند که در صورت وجود هرگونه خطا یا نقص در تعیین وراث یا سهم الارث، امکان اصلاح آن فراهم باشد و حقوق افراد پایمال نشود. این سازوکار، اعتبار و اعتماد به فرآیندهای الکترونیکی را افزایش می دهد.

مهلت و مرجع اعتراض

مطابق با ماده ۱۲ مصوبه هیات وزیران، گواهی انحصار وراثتی که توسط سازمان ثبت احوال صادر می شود، ظرف ۱۰ روز کاری پس از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض است. این مهلت قانونی، برای اطمینان از صحت اطلاعات و رعایت حقوق تمامی وراث تعیین شده است. مرجع رسیدگی به این اعتراضات، هیئت حل اختلاف ثبت احوال است که به موجب ماده ۳ قانون ثبت احوال در ادارات ثبت احوال تشکیل می شود. این هیئت دارای صلاحیت تخصصی برای بررسی ابهامات و اختلافات مربوط به شناسایی وراث و سهم الارث است. برای پرونده های قدیمی که پیش از مرداد ۱۴۰۴ مطرح شده اند، مرجع اعتراض شورای حل اختلاف حقوقی است که پرونده اولیه در آنجا رسیدگی شده است. در این موارد، وراث باید مطابق با روال قبل به همان شورا مراجعه و اعتراض خود را ثبت کنند.

نحوه ثبت اعتراض آنلاین

برای ثبت اعتراض به گواهی انحصار وراثت صادر شده، می توانید از طریق سامانه sahim.sabteahval.ir اقدام کنید. این امکان، فرآیند اعتراض را نیز به صورت الکترونیکی و در دسترس قرار داده است:

1. پس از ورود به سامانه سهیم (با استفاده از روش های احراز هویت قبلی نظیر پنجره ملی خدمات دولت هوشمند)، به بخش خدمات مراجعه کنید.
2. گزینه اعتراض به گواهی انحصار وراثت را انتخاب کنید.
3. دلایل اعتراض خود را به صورت مستدل و با ارائه مستندات لازم ثبت نمایید. دلایل رایج برای اعتراض شامل موارد زیر است:
   • عدم احتساب یک وارث قانونی (مثلاً فرزندی که اطلاعاتش ثبت نشده).
   • اشتباه در تعیین سهم الارث هر یک از وراث.
   • وجود وصیت نامه جدید و معتبری که در گواهی لحاظ نشده است.
   • هرگونه نقص در شناسایی متوفی یا وراث.
4. مدارک پشتیبان اعتراض خود را به صورت اسکن شده و با کیفیت مناسب بارگذاری کنید. این مدارک می توانند شامل شناسنامه های جدید، اسناد ازدواج، یا هر سند معتبر دیگری باشند که ادعای شما را تأیید می کند.

ثبت دقیق اطلاعات و مدارک در این مرحله، نقش کلیدی در نتیجه بخش بودن اعتراض شما دارد و به مرجع رسیدگی کننده کمک می کند تا تصمیم صحیح و عادلانه ای اتخاذ کند.

فرآیند رسیدگی به اعتراض و تصمیم گیری

پس از ثبت اعتراض، مراحل رسیدگی به آن آغاز می شود که ممکن است بسته به پیچیدگی پرونده و حجم کاری مراجع مربوطه، کمی زمان بر باشد:

1. تشکیل جلسات کارشناسی: هیئت حل اختلاف یا شورای حل اختلاف، بر اساس ماهیت اعتراض و مدارک ارائه شده، جلسات کارشناسی تشکیل می دهد و ممکن است طرفین را برای ادای توضیحات و ارائه مستندات بیشتر دعوت کند. حضور در این جلسات برای طرفین ذی نفع ضروری است.
2. بررسی مدارک و دلایل: تمامی اسناد، شواهد و دلایل ارائه شده توسط معترض و سایر ذی نفعان با دقت مورد بررسی قرار می گیرد. ممکن است استعلامات جدیدی نیز از ثبت احوال یا سایر مراجع انجام شود.
3. ابلاغ رأی: پس از بررسی های لازم، هیئت یا شورا رأی خود را صادر و به طرفین ابلاغ می کند. این ابلاغ معمولاً از طریق سامانه ابلاغ (ثنا) یا به صورت پیامکی صورت می گیرد.
4. امکان تجدیدنظرخواهی: در صورت عدم رضایت از رأی صادر شده، طرفین ذی نفع ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، امکان تجدیدنظرخواهی در دادگاه صالح را دارند. این حق، آخرین مرحله برای اطمینان از رسیدگی عادلانه به پرونده است.

پیگیری وضعیت درخواست

پیگیری وضعیت درخواست گواهی انحصار وراثت آنلاین و اعتراضات مرتبط، از طریق سامانه های مربوطه امکان پذیر است. این قابلیت، به وراث امکان می دهد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، از آخرین وضعیت پرونده خود مطلع شوند:

• سامانه سهیم: برای درخواست های اولیه ثبت شده و اعتراضات، می توانید با استفاده از کد رهگیری یا اطلاعات هویتی خود، وضعیت پرونده را پیگیری کنید.
• سامانه verasat.ncr.ir: برای مشاهده و پیگیری وضعیت گواهی های صادر شده خودکار (برای متوفیان پس از مرداد ۱۴۰۴) و نیز گواهی هایی که پس از رسیدگی شورا صادر شده اند، می توانید به این سامانه مراجعه کنید.

اهمیت پیامک های اطلاع رسانی از سوی سامانه ها را جدی بگیرید، زیرا اطلاعات مهمی در خصوص وضعیت پرونده، ابلاغ گواهی ها، و زمان جلسات (در صورت لزوم) را به اطلاع شما می رسانند. اطمینان از ثبت شماره موبایل صحیح و فعال به نام خودتان در سامانه های دولتی، برای دریافت این پیامک ها ضروری است.

جدول مقایسه ای: انحصار وراثت قبل و بعد از مرداد ۱۴۰۴

برای درک بهتر تغییرات و تفاوت های موجود در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین، جدول مقایسه ای زیر ارائه شده است. این جدول به وضوح نشان می دهد که چگونه قانون جدید، فرآیند را برای متوفیان جدید تسهیل کرده است.

ویژگی	متوفیان قبل از ۵ مرداد ۱۴۰۴	متوفیان از ۵ مرداد ۱۴۰۴ به بعد
مرجع صدور	شورای حل اختلاف (با درخواست وارث)	سازمان ثبت احوال کشور (خودکار)
نحوه درخواست	ثبت درخواست از طریق سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir)	صدور خودکار پس از ثبت فوت، بدون نیاز به درخواست
سامانه مشاهده و دریافت	verasat.ncr.ir (پس از صدور توسط شورا)	verasat.ncr.ir (ابلاغ و دریافت خودکار)
مدارک مورد نیاز	گواهی فوت، شناسنامه/کارت ملی وراث و متوفی، عقدنامه، استشهادیه محضری، وصیت نامه رسمی	گواهی فوت (الکترونیکی)، اطلاعات وراث (استعلامی)
مدت زمان صدور	متغیر، بستگی به پیچیدگی پرونده و رسیدگی شورا (چند هفته تا چند ماه)	حدود ۲۰ روز پس از ثبت فوت
مرجع اعتراض	شورای حل اختلاف حقوقی	هیئت حل اختلاف ثبت احوال
مهلت اعتراض	۱۰ روز کاری پس از ابلاغ گواهی	۱۰ روز کاری پس از ابلاغ گواهی
هزینه (سال ۱۴۰۴)	هزینه های دادرسی و قانونی (متغیر)	۱ میلیون ریال (ثابت)

سوالات متداول

تکلیف پرونده های قدیمی (فوت قبل از مرداد ۱۴۰۴) چیست؟

برای متوفیانی که پیش از مرداد ۱۴۰۴ فوت کرده اند، وضعیت به دو دسته تقسیم می شود:

• اگر هنوز اقدامی نشده است: وراث باید از طریق سامانه سهیم (sahim.sabteahval.ir) اقدام به ثبت درخواست گواهی انحصار وراثت آنلاین کنند. این فرآیند جایگزین مراجعه حضوری به دفاتر خدمات قضایی و دادگاه شده است.
• اگر پرونده در شورای حل اختلاف در جریان است: روند رسیدگی در همان مرجع ادامه پیدا خواهد کرد و وراث باید از همان طریق پیگیر باشند. تغییرات قانونی جدید، این پرونده ها را تحت تأثیر قرار نمی دهد.

مدت زمان صدور گواهی چقدر است؟

مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت بسته به نوع فرآیند متفاوت است:

• فرآیند خودکار (متوفیان پس از مرداد ۱۴۰۴): معمولاً ظرف حدود ۲۰ روز پس از ثبت فوت، گواهی صادر و در سامانه verasat.ncr.ir قابل مشاهده خواهد بود. این زمان شامل مراحل ثبت فوت، استعلامات و صدور گواهی می شود.
• فرآیند درخواست محور (متوفیان قبل از مرداد ۱۴۰۴): این مدت زمان به پیچیدگی پرونده، کامل بودن مدارک، حجم کاری شورای حل اختلاف، و نیاز به آگهی در روزنامه (برای انحصار وراثت نامحدود) بستگی دارد و ممکن است از چند هفته تا چند ماه به طول انجامد.

مزایای اصلی دریافت آنلاین گواهی انحصار وراثت چیست؟

دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین مزایای قابل توجهی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کاهش زمان و هزینه: حذف نیاز به مراجعات مکرر حضوری، کاهش هزینه های جانبی مانند حمل و نقل و آگهی در روزنامه، و تسریع در فرآیند کلی.
2. افزایش شفافیت و دقت: امکان پیگیری وضعیت پرونده به صورت آنلاین و دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز. کاهش خطاهای انسانی به واسطه سیستمی شدن فرآیند.
3. اعتبار قانونی گواهی الکترونیک: گواهی های صادرشده دارای اعتبار کامل قانونی هستند و نیازی به برابر اصل شدن در هیچ مرجع دولتی یا خصوصی ندارند.
4. دسترسی عادلانه: امکان دسترسی به خدمات برای تمامی شهروندان در سراسر کشور، حتی در مناطق دوردست، بدون نیاز به حضور فیزیکی.

آیا گواهی الکترونیکی نیاز به برابر اصل شدن دارد؟

خیر، گواهی انحصار وراثت الکترونیکی که از طریق سامانه های رسمی مانند verasat.ncr.ir صادر می شود، دارای اعتبار کامل قانونی بوده و نیازی به برابر اصل شدن (گواهی تطابق با اصل) در هیچ مرجعی ندارد. تمامی نهادهای دولتی و خصوصی، از جمله بانک ها، اداره ثبت اسناد و املاک، سازمان امور مالیاتی و سایر مراجع، موظف به پذیرش این گواهی به صورت الکترونیکی یا چاپی آن هستند. این امر خود یکی از گام های مهم در هوشمندسازی خدمات دولتی است.

مشکلات رایج کاربران و راه حل ها

با وجود مزایای فراوان، ممکن است کاربران در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین با چالش هایی مواجه شوند. در ادامه به برخی از این مشکلات رایج و راه حل های پیشنهادی اشاره می شود تا تجربه کاربری بهینه تری فراهم آید:

1. تأخیر در صدور گواهی: گاهی به دلیل نقص مدارک بارگذاری شده، مشکلات سیستمی، یا حجم بالای درخواست ها در برخی دوره ها، صدور گواهی به تأخیر می افتد. راه حل: پیگیری منظم از طریق سامانه با استفاده از کد رهگیری و در صورت لزوم، تماس با بخش پشتیبانی سازمان ثبت احوال یا مراجعه به دفاتر خدمات قضایی (برای پرونده های قدیمی). اطمینان از تکمیل بودن و صحت مدارک بارگذاری شده، می تواند از تأخیر جلوگیری کند.
2. مشکلات ورود به سامانه ها: فراموشی رمز عبور ثنا، یا مشکلات در احراز هویت از طریق پنجره ملی دولت هوشمند (مثلاً عدم تطابق شماره موبایل با کد ملی). راه حل: بازیابی رمز عبور ثنا از طریق سایت عدل ایران یا مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی. برای پنجره ملی دولت هوشمند، اطمینان از به روز بودن اطلاعات هویتی و شماره تماس در سامانه های مربوطه ضروری است. در صورت مشکل مداوم، تماس با پشتیبانی سامانه ها راهگشا خواهد بود.
3. سردرگمی در انتخاب سامانه صحیح: عدم اطلاع از اینکه برای متوفی خود باید از کدام سامانه (verasat.ncr.ir یا sahim.sabteahval.ir) استفاده کنند. راه حل: به تاریخ فوت متوفی توجه کنید. برای فوت های بعد از مرداد ۱۴۰۴، سامانه verasat.ncr.ir و برای فوت های قبل از آن، سامانه sahim.sabteahval.ir برای ثبت درخواست اولیه کاربرد دارد. جدول مقایسه ای در این مقاله نیز به رفع این سردرگمی کمک می کند.
4. عدم دریافت پیامک اطلاع رسانی: ممکن است شماره موبایل ثبت شده در سامانه های دولتی صحیح نباشد یا مشکلات شبکه اپراتور وجود داشته باشد. راه حل: اطمینان از ثبت شماره موبایل معتبر و به نام خودتان در سامانه های دولتی و بررسی پوشه پیامک های هرزنامه. پیگیری مستقیم از طریق سامانه ها نیز امکان پذیر است.
5. نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی در موارد پیچیده: در پرونده های دارای ابهامات حقوقی، وراث متعدد، وجود وصیت نامه های مبهم یا اختلافات داخلی بین وراث، ممکن است نیاز به راهنمایی بیشتری باشد که فراتر از راهنماهای عمومی است. راه حل: مشاوره با وکلای متخصص در امور ارث برای اطمینان از رعایت تمامی جوانب قانونی و حل و فصل اختلافات به بهترین نحو. بسیاری از شرکت های حقوقی خدمات مشاوره آنلاین یا تلفنی ارائه می دهند.

نتیجه گیری

تحول دیجیتالی در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت آنلاین، یک پیشرفت قابل ستایش در نظام حقوقی و اداری ایران محسوب می شود. با راه اندازی سامانه های verasat.ncr.ir برای ابلاغ گواهی های خودکار و sahim.sabteahval.ir برای ثبت درخواست پرونده های قدیمی، وراث اکنون می توانند بسیاری از مراحل را بدون نیاز به مراجعات حضوری و با سرعت و شفافیت بیشتری به انجام رسانند. این تسهیل گری نه تنها در کاهش بار روانی و مالی افراد داغدار موثر است، بلکه گامی بلند در جهت تحقق عدالت الکترونیک و دسترسی عادلانه به خدمات حقوقی برای عموم شهروندان به شمار می رود. گواهی های الکترونیکی صادر شده از این طریق، دارای اعتبار قانونی کامل هستند و نیاز به برابر اصل شدن ندارند. با آگاهی از قوانین جدید و نحوه کار با سامانه های معرفی شده، می توان به بهترین شکل از این امکانات بهره برداری کرد و فرآیند پیچیده انحصار وراثت را با اطمینان و سهولت بیشتری طی نمود. این تحولات نه تنها به نفع شهروندان است، بلکه کارایی سیستم قضایی و ثبتی کشور را نیز افزایش می دهد.