روش گرفتن سفته ضمانت

سفته ضمانت به منظور تضمین تعهدات مختلف نظیر حسن انجام کار یا بازپرداخت وام صادر می شود و اخذ آن نیازمند آگاهی از فرآیند تهیه و تکمیل دقیق است. برای دریافت سفته ضمانت، می توانید به شعب بانک ملی مراجعه کرده و با ارائه کارت ملی، برگه های سفته خام را خریداری نمایید. سپس لازم است اطلاعات آن را با دقت و بر اساس اصول حقوقی تکمیل کنید تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد و از بروز مشکلات آتی جلوگیری شود.

سفته، به عنوان یکی از اسناد تجاری مهم و پرکاربرد در نظام حقوقی و اقتصادی ایران، نقش حیاتی در تضمین اجرای تعهدات و اعتمادسازی در معاملات ایفا می کند. این سند، که در نگاه اول شاید ساده به نظر رسد، دارای پیچیدگی های حقوقی و ظرافت های اجرایی است که عدم شناخت کافی از آن ها می تواند به تبعات نامطلوبی برای طرفین منجر شود. اهمیت <روش گرفتن سفته ضمانت> و تکمیل صحیح آن، به ویژه در مواردی که هدف آن صرفاً تضمین است و نه پرداخت فوری وجه، دوچندان می شود. از کارجویان و کارمندان گرفته تا کارفرمایان، وام گیرندگان و اشخاص حقیقی و حقوقی درگیر در قراردادها، همگی با این چالش مواجه هستند که چگونه سفته ای را تهیه و تکمیل کنند که هم از نظر حقوقی معتبر باشد و هم از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف تهیه و تکمیل سفته ضمانت می پردازد تا راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی ذی نفعان ارائه دهد و کاربران را با <نکات حقوقی سفته ضمانت> آشنا سازد.

۱. سفته ضمانت چیست؟ تفاوت ها و کاربردهای آن

سفته یا فته طلب، یکی از سه سند اصلی تجاری (در کنار چک و برات) محسوب می شود که کارکرد آن ایجاد تعهد برای صادرکننده مبنی بر پرداخت مبلغی مشخص در موعد مقرر یا عندالمطالبه به گیرنده است. در کاربرد متداول، سفته به ابزاری برای تضمین تعهدات مختلف تبدیل شده است که آن را از سفته عادی متمایز می کند و ویژگی های خاصی به آن می بخشد.

۱.۱. تعریف حقوقی سفته و جایگاه آن در اسناد تجاری

ماده ۳۰۷ قانون تجارت، سفته را چنین تعریف می کند: فته طلب سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید. بر این اساس، سفته سندی با ماهیت تعهدآور است که صادرکننده آن، صرف نظر از دلیل صدور، خود را متعهد به پرداخت وجه مندرج در آن می داند. این سند تجاری، به دلیل ویژگی های خاص خود مانند قابلیت واخواست (اعتراض عدم تأدیه) و مسئولیت تضامنی امضاکنندگان (صادرکننده و ظهرنویسان)، از سایر اسناد طلب متمایز می شود و در صورت عدم پرداخت در سررسید، به دارنده حق می دهد تا از امتیازات قانونی خاصی برای وصول آن بهره مند شود. این ویژگی ها باعث شده است که سفته ابزاری قدرتمند برای ایجاد اطمینان در مبادلات مالی و تضمین تعهدات باشد.

۱.۲. چرا سفته به عنوان ابزار ضمانت استفاده می شود؟

استفاده گسترده از سفته به عنوان ابزار ضمانت، دلایل متعددی دارد که آن را نسبت به سایر تضامین (نظیر تعهد کتبی ساده یا حتی چک در برخی موارد) برتری می بخشد. یکی از اصلی ترین مزایای سفته، پشتوانه قانونی قوی آن در قانون تجارت است. این پشتوانه به دارنده سفته این امکان را می دهد که در صورت عدم ایفای تعهد اصلی، بتواند با سهولت بیشتری نسبت به مطالبه وجه اقدام کند. برخلاف یک تعهد کتبی ساده که ممکن است نیاز به اثبات های پیچیده تری در مراجع قضایی داشته باشد، سفته مسیر حقوقی مشخص تری برای وصول دارد.

علاوه بر این، مسئولیت تضامنی که در سفته وجود دارد، به ویژه در صورت ظهرنویسی (پشت نویسی) یا وجود ضامن، اطمینان بیشتری را برای گیرنده سفته فراهم می آورد. این بدان معناست که دارنده سفته می تواند از هر یک از متعهدین (صادرکننده یا ضامن) کل مبلغ سفته را مطالبه کند و نیازی به اثبات توانایی مالی هر یک به صورت جداگانه نیست. این ویژگی ها، سفته را به ابزاری منعطف و کارآمد برای تضمین انواع تعهدات در معاملات تجاری و غیرتجاری تبدیل کرده است، در حالی که اعتبار و ساختار علمی خود را نیز حفظ می کند.

۱.۳. انواع اصلی سفته ضمانت و کاربردهای رایج

سفته ضمانت در حوزه های مختلفی از روابط مالی و کاری مورد استفاده قرار می گیرد که هر یک از آن ها دارای ظرافت های خاص خود هستند. شناخت این کاربردها به طرفین کمک می کند تا سفته را به درستی تکمیل و به کار گیرند:

• سفته ضمانت حسن انجام کار: این نوع سفته، پرکاربردترین سفته ضمانتی است که کارفرمایان از کارمندان جدید یا پیمانکاران دریافت می کنند. هدف آن، تضمین وفاداری، حسن انجام وظایف محوله، جبران خسارات احتمالی ناشی از کوتاهی یا ترک کار بدون اطلاع قبلی و حفظ اسرار تجاری است. در <سفته ضمانت حسن انجام کار>، معمولاً تاریخ پرداخت درج نمی شود و در متن سفته به وضوح قید می گردد که سفته بابت ضمانت حسن انجام کار است.
• سفته ضمانت وام و تسهیلات بانکی: بانک ها و موسسات مالی برای اطمینان از بازپرداخت به موقع اقساط وام و تسهیلات اعطایی، از متقاضیان سفته ضمانت دریافت می کنند. <سفته ضمانت وام بانکی> معمولاً به همراه قرارداد وام و سایر تضامین مورد استفاده قرار می گیرد و شرایط مطالبه آن، تابع مفاد قرارداد وام خواهد بود. در این نوع سفته نیز اغلب تاریخ سررسید مشخصی درج نمی شود و عبارت بابت ضمانت بازپرداخت وام قید می گردد.
• سفته ضمانت قراردادها و تعهدات مالی: در انواع قراردادهای تجاری، مدنی یا پیمانکاری، طرفین ممکن است برای تضمین اجرای تعهدات مندرج در قرارداد، از یکدیگر سفته ضمانت دریافت کنند. این تعهدات می تواند شامل تحویل به موقع کالا، ارائه خدمات مشخص، یا پرداخت های معلق باشد. در این موارد نیز، شفاف سازی هدف صدور سفته در متن آن و ارتباط آن با قرارداد اصلی، اهمیت ویژه ای دارد.

۲. روش تهیه برگه سفته خام: از کجا و چگونه؟

اولین گام عملی در فرآیند <روش گرفتن سفته ضمانت>، تهیه برگه سفته خام است. برگه های سفته دارای ارزش مالی مشخصی هستند که به عنوان مبلغ اسمی سفته شناخته می شود و بر روی خود برگه چاپ شده است. این مبلغ نشان دهنده حداکثر میزان تعهدی است که آن سفته می تواند پوشش دهد.

۲.۱. خرید سفته از شعب بانک ملی

مراجعه به شعب بانک ملی، مطمئن ترین و قانونی ترین راه برای تهیه سفته است. این روش مزایای قابل توجهی دارد که ریسک های احتمالی را به حداقل می رساند:

1. اطمینان از اصالت: سفته های خریداری شده از بانک ها کاملاً رسمی و معتبر هستند و خطر مواجهه با سفته های جعلی یا تقلبی را از بین می برند.
2. هزینه قانونی و شفاف: قیمت خرید سفته در بانک ها بر اساس مبلغ اسمی هر برگ و مطابق با تعرفه های مصوب قانونی (که توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می شود) محاسبه و دریافت می گردد. این فرآیند کاملاً شفاف است و از هرگونه سواستفاده در قیمت گذاری جلوگیری می کند.
3. مراحل گام به گام خرید از بانک:
   • به یکی از شعب بانک ملی در سراسر کشور مراجعه کنید.
   • به باجه مربوط به فروش اوراق بهادار (معمولاً باجه صندوق یا خدمات ویژه) مراجعه نمایید.
   • تعداد برگه های سفته مورد نیاز خود را با مبلغ اسمی دلخواه اعلام کنید.
   • مدارک مورد نیاز برای گرفتن سفته: صرفاً ارائه کارت ملی برای احراز هویت و ثبت اطلاعات لازم کافی است.
   • هزینه سفته (که مالیات و کارمزد آن است) را پرداخت کنید.
   • برگه های سفته را تحویل بگیرید.

خرید سفته از بانک ملی، علاوه بر تضمین اصالت، معمولاً با هزینه کمتری نسبت به سایر روش ها انجام می شود و به دارنده سفته اطمینان خاطر بیشتری می دهد.

۲.۲. تهیه سفته از دکه های روزنامه فروشی

دکه های روزنامه فروشی از دیرباز به عنوان یکی از مراکز عرضه سفته شناخته شده اند. این روش در برخی موارد، به دلیل دسترسی آسان تر، مورد توجه قرار می گیرد؛ با این حال، استفاده از این روش نیازمند احتیاط بالایی است و ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد:

• هشدار در خصوص خطرات احتمالی (سفته های جعلی): متاسفانه، گزارش هایی مبنی بر عرضه سفته های تقلبی یا فاقد اعتبار از طریق برخی دکه های نامعتبر وجود دارد. استفاده از این سفته ها می تواند در آینده منجر به مشکلات حقوقی جدی و ابطال سند شود.
• قیمت گذاری غیرشفاف: برخلاف بانک ها که سفته را با تعرفه رسمی عرضه می کنند، دکه های روزنامه فروشی ممکن است سفته را با قیمت های بالاتر و غیرمصوب به فروش برسانند.
• نکاتی برای اطمینان از اصالت سفته در صورت خرید از دکه:
  • از دکه های معتبر و شناخته شده خرید کنید.
  • به کیفیت کاغذ و چاپ سفته دقت کنید. سفته های اصلی دارای واترمارک و شماره سریال منحصر به فرد هستند.
  • وجود شماره سریال چاپی و یکنواختی آن با دیگر برگه های سفته را بررسی نمایید.
  • ترجیحاً، این روش را تنها در شرایط اضطرار و عدم دسترسی به شعب بانک ملی انتخاب کنید.

۲.۳. آشنایی با سامانه سفته الکترونیکی: گامی به سوی مدرن سازی

با پیشرفت فناوری و گسترش دولت الکترونیک، پروژه طراحی و پیاده سازی سامانه سفته و برات الکترونیکی توسط خزانه داری کل کشور و با همکاری دستگاه های ذی ربط و شبکه بانکی در دستور کار قرار گرفته است. این پروژه با هدف مدرن سازی اسناد تجاری، افزایش امنیت و کاهش فرآیندهای کاغذی در حال توسعه است. مزایای آتی <سفته الکترونیکی ضمانت> شامل موارد زیر است:

• ارائه خدمات سریع و دقیق: صدور و مدیریت سفته به صورت آنلاین، سرعت و دقت بالاتری را به ارمغان می آورد.
• جلوگیری از جعل و سوءاستفاده: با استفاده از امضای دیجیتال و مکانیزم های امنیتی، امکان جعل و دستکاری در سفته های الکترونیکی به شدت کاهش می یابد.
• قطع زنجیره های واسطه: حذف واسطه ها در فرآیند تهیه و صدور سفته، به کاهش هزینه ها و افزایش شفافیت کمک می کند.
• اعتباربخشی با امضای دیجیتال: وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک های عامل، اصالت و اعتبار سفته های الکترونیکی را با امضای دیجیتال تضمین خواهند کرد.

اگرچه این سامانه هنوز به صورت عمومی و گسترده فعال نشده است، اما انتظار می رود در آینده نزدیک، <روش گرفتن سفته ضمانت> از طریق این سامانه، جایگزین روش های سنتی شده و سهولت و امنیت بیشتری را برای کاربران به ارمغان آورد.

۳. راهنمای گام به گام تکمیل سفته ضمانت (با تاکید بر نکات حیاتی)

تکمیل صحیح سفته ضمانت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا کوچکترین خطا یا عدم توجه به جزئیات می تواند اعتبار حقوقی آن را زیر سوال برده و مشکلات جدی برای صادرکننده و حتی گیرنده ایجاد کند. در تکمیل <سفته ضمانت>، تفاوت های اساسی با سفته عادی وجود دارد که باید به دقت رعایت شود تا این سند، هدف تضمینی خود را به درستی ایفا کند و قابل استناد حقوقی باشد.

۳.۱. بخش مبلغ: چگونه مبلغ را به درستی درج کنیم؟

درج مبلغ در سفته، باید با نهایت دقت و به شیوه صحیح انجام گیرد تا از هرگونه ابهام یا امکان تغییر و تحریف احتمالی جلوگیری شود:

• نوشتن مبلغ به عدد و حروف: مبلغ سفته باید حتماً هم به عدد و هم به حروف به صورت خوانا و بدون خط خوردگی در قسمت های مربوطه درج شود. برای مثال، اگر مبلغ ده میلیون ریال است، باید هم عدد 10,000,000 و هم عبارت ده میلیون ریال نوشته شود. این عمل، لایه حفاظتی مضاعفی برای تضمین صحت مبلغ ایجاد می کند.
• مفهوم مبلغ اسمی سفته و رعایت سقف آن: هر برگ سفته دارای یک مبلغ اسمی است که بر روی آن چاپ شده و <مبلغ سقف سفته> را نشان می دهد. مثلاً سفته ای که روی آن نوشته شده تا مبلغ سیصد میلیون ریال، حداکثر تا همین میزان قابلیت تعهد ایجاد می کند. مبلغی که شما در سفته درج می کنید، توصیه می شود از این مبلغ اسمی تجاوز نکند. اگرچه در صورت تجاوز، سفته به کل بی اعتبار نمی شود و تا همان سقف اسمی قابل مطالبه است، اما رعایت این نکته از ابهامات و بحث های احتمالی جلوگیری می کند.
• راهنمایی برای تعیین مبلغ مناسب سفته ضمانت: مبلغ سفته ضمانت باید متناسب با میزان تعهد اصلی یا حداکثر خسارت احتمالی باشد که ممکن است از عدم ایفای آن تعهد وارد شود. تعیین مبلغ بیش از حد لزوم، می تواند در زمان بازپس گیری سفته پس از پایان تعهد، چالش هایی ایجاد کند. برای مثال، در <سفته ضمانت حسن انجام کار>، مبلغ باید متناسب با جایگاه شغلی و میزان مسئولیت فرد باشد.

۳.۲. بخش در وجه: نام گیرنده سفته را چه کسی بنویسیم؟

تعیین دقیق و کامل گیرنده سفته (کسی که سفته به نفع او صادر می شود) از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است:

• اهمیت درج نام و مشخصات دقیق گیرنده: نام و مشخصات گیرنده باید به صورت کامل و دقیق درج شود. اگر گیرنده یک شخص حقیقی است، نام و نام خانوادگی او (و در صورت لزوم کد ملی) باید ذکر گردد. اگر گیرنده یک شخص حقوقی (مانند شرکت یا سازمان) است، نام کامل شرکت و در صورت امکان شماره ثبت آن نوشته شود. این شفافیت، از هرگونه ابهام در مورد دارنده اصلی سفته جلوگیری می کند.
• خطرات خالی گذاشتن یا درج در وجه حامل در سفته ضمانت: در سفته های ضمانتی، اکیداً توصیه می شود که بخش در وجه خالی گذاشته نشود و همچنین از درج عبارت در وجه حامل خودداری شود. اگر این بخش خالی بماند یا در وجه حامل نوشته شود، سفته در دست هر کسی باشد، می تواند مدعی آن باشد و این ریسک بزرگی برای صادرکننده سفته است. در سفته های ضمانتی، هدف تضمین یک تعهد خاص به یک شخص یا نهاد مشخص است، لذا باید گیرنده سفته نیز معین باشد.

۳.۳. بخش تاریخ پرداخت: مهم ترین تفاوت در سفته ضمانت

تاریخ پرداخت (یا تاریخ سررسید) در سفته ضمانت، نقطه تمایز اصلی آن با سفته عادی است و عدم رعایت آن می تواند به مشکلات حقوقی جدی منجر شود:

• توصیه طلایی: عدم درج تاریخ پرداخت مشخص: بر خلاف سفته عادی که برای پرداخت وجه در یک زمان مشخص صادر می شود، در سفته ضمانت، تاریخ پرداخت مشخص نباید درج شود. به جای آن، باید عبارت صریح و روشن از هدف ضمانت درج گردد.
• عبارات جایگزین تاریخ پرداخت: به جای تاریخ، عباراتی مانند بابت ضمانت حسن انجام کار، بابت ضمانت بازپرداخت وام [نام وام گیرنده]، بابت تضمین قرارداد شماره [شماره قرارداد] یا عندالمطالبه (در صورتی که توافق بر پرداخت فوری پس از نقض تعهد باشد) باید نوشته شود.
• توضیح دلایل حقوقی این اقدام: دلیل اصلی عدم درج تاریخ پرداخت این است که سفته ضمانت تا زمانی که تعهد اصلی نقض نشده باشد، قابل وصول نیست. درج تاریخ سررسید مشخص، می تواند باعث شود که سفته قبل از نقض تعهد، به عنوان یک سفته عادی قابل وصول شود و این به ضرر صادرکننده خواهد بود. بنابراین، با قید عبارات مربوط به ضمانت، صراحت حقوقی ایجاد شده و سفته تنها پس از اثبات نقض تعهد و از طریق مراجع قضایی قابل مطالبه خواهد بود. این امر به حفظ حقوق صادرکننده و جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی کمک می کند.

۳.۴. بخش تاریخ صدور: ثبت دقیق زمان صدور

تاریخ صدور سفته نیز یکی از ارکان مهم اعتبار سفته به عنوان سند تجاری است:

• ضرورت درج تاریخ دقیق روز، ماه و سال صدور سفته: تاریخ دقیق صدور سفته، یعنی روزی که سفته صادر و امضا شده است، باید به صورت کامل (روز، ماه، سال) و هم به عدد و هم به حروف در قسمت مربوطه درج شود.
• تأثیر عدم درج تاریخ صدور بر اعتبار تجاری سفته: عدم درج تاریخ صدور، سفته را از شمول اسناد تجاری خارج کرده و آن را به یک سند عادی تقلیل می دهد. این امر به معنای از دست دادن مزایای خاص اسناد تجاری مانند قابلیت واخواست و مسئولیت تضامنی است. همچنین، تاریخ صدور، مبدأ محاسبه برخی مهلت های قانونی برای پیگیری های حقوقی سفته است.

۳.۵. امضا یا مهر صادرکننده: تایید نهایی تعهد

امضا یا مهر صادرکننده سفته، رکن اصلی ایجاد تعهد و اعتبار قانونی آن است:

• لزوماً امضای صادرکننده (امضا، مهر یا اثر انگشت): سفته حتماً باید توسط صادرکننده امضا شود. علاوه بر امضای شخصی، استفاده از مهر (برای اشخاص حقوقی یا برخی اشخاص حقیقی) یا اثر انگشت نیز می تواند معتبر تلقی شود.
• پیامدهای حقوقی سفته بدون امضا: سفته بدون امضای صادرکننده (یا مهر/اثر انگشت معتبر) از نظر حقوقی فاقد هرگونه اعتبار است و نه به عنوان سند تجاری و نه حتی به عنوان یک سند عادی قابل استناد نیست. این امضا به منزله تأیید نهایی تعهد و قبول مسئولیت پرداخت وجه سفته است.

۳.۶. قید بابت ضمانت در متن یا پشت سفته: شفاف سازی هدف

برای جلوگیری از هرگونه ابهام، سوءتفاهم یا ادعاهای بعدی مبنی بر طلب عادی، قویاً توصیه می شود که هدف از صدور سفته به وضوح در متن سفته یا در قسمت پشت نویسی (ظهرنویسی) آن قید شود. این امر به شفاف سازی حقوقی سند کمک می کند:

• تاکید بر نوشتن صریح این سفته بابت ضمانت [نوع ضمانت] صادر شده است: برای مثال، می توان عبارتی نظیر این سفته صرفاً بابت ضمانت حسن انجام کار آقای/خانم [نام] در شرکت [نام شرکت] صادر شده است یا این سفته بابت تضمین اجرای قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] صادر گردیده است را در بخش خالی سفته یا در پشت آن درج کرد.
• توضیح تفاوت این قید با ظهرنویسی و جلوگیری از سوءتفاهم ها: این قید با ظهرنویسی به منظور انتقال سفته متفاوت است. ظهرنویسی برای انتقال سفته، به معنای انتقال مالکیت و حقوق آن به شخص ثالث است، در حالی که قید بابت ضمانت صرفاً برای تبیین هدف از صدور سفته به عنوان تضمین است و نشان می دهد که این سفته تا زمان نقض تعهد اصلی، قابل وصول نیست و تنها در صورت اثبات نقض تعهد و از طریق مراجع قضایی قابلیت مطالبه دارد.

۳.۷. نگهداری ته برگ سفته (یا نسخه کپی از سفته تکمیل شده): پشتوانه حقوقی صادرکننده

برای صادرکننده سفته، نگهداری ته برگ سفته (که اطلاعاتی مانند شماره سریال، مبلغ اسمی و تاریخ خرید را دارد) از اهمیت بسیاری برخوردار است. این ته برگ، به عنوان مدرکی برای اثبات خرید سفته و همچنین محتوای آن در زمان صدور، در آینده و در صورت بروز اختلاف یا عدم بازپس گیری سفته پس از پایان تعهد، می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در صورتی که سفته فاقد ته برگ باشد یا ته برگ در دسترس نباشد، تهیه یک نسخه کپی واضح و کامل از سفته پس از تکمیل و امضا، و نگهداری آن توسط صادرکننده، اکیداً توصیه می شود. این کپی می تواند شامل پشت و روی سفته باشد و اطلاعات کاملی از نحوه تکمیل آن را در اختیار صادرکننده قرار دهد. این اقدام ساده، در مواقع ضروری به عنوان یک پشتوانه حقوقی قوی عمل خواهد کرد.

دقت در <آموزش پر کردن سفته ضمانت> و رعایت تمامی جزئیات ذکر شده، از جمله اساسی ترین گام ها برای حفظ حقوق هر دو طرف و جلوگیری از پیامدهای ناخواسته حقوقی است. هرگونه سهل انگاری در تکمیل می تواند به ابطال اعتبار سفته یا دشواری در مطالبه و بازپس گیری آن منجر شود.

۴. نکات حقوقی مهم پیرامون سفته ضمانت و شرایط آن

آگاهی از ابعاد حقوقی سفته ضمانت برای هر دو طرف صادرکننده و گیرنده آن ضروری است تا از حقوق خود دفاع کرده و از بروز مشکلات قانونی جلوگیری نمایند. این نکات، عمق بیشتری به فهم <تفاوت سفته عادی و ضمانت> می بخشد.

۴.۱. ارتباط سفته ضمانت با قرارداد اصلی

سفته ضمانت، برخلاف سفته عادی که ممکن است به دلیل یک دین مستقل صادر شود، معمولاً به پشتوانه یک قرارداد اصلی صادر می گردد. این قرارداد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• قرارداد استخدام (برای ضمانت حسن انجام کار)
• قرارداد وام یا تسهیلات بانکی
• قراردادهای پیمانکاری یا مشارکت
• هر نوع قرارداد دیگر که نیاز به تضمین اجرای تعهدات دارد

این ارتباط به معنای آن است که اعتبار سفته ضمانت، وابسته به وجود و اعتبار آن قرارداد اصلی است. برای مطالبه سفته ضمانت، دارنده آن باید بتواند نقض تعهدات مندرج در قرارداد اصلی را اثبات کند. به عبارت دیگر، صرف داشتن سفته برای مطالبه آن کافی نیست، بلکه باید نشان داده شود که تعهدی که سفته بابت آن صادر شده، نقض شده است. بنابراین، <سفته ضمانت بدون قرارداد اصلی> در عمل، اثبات نقض تعهد را دشوار می سازد و ممکن است روند حقوقی را پیچیده تر کند.

توصیه مهم: قویاً توصیه می شود که در قرارداد اصلی نیز به صراحت به اخذ سفته ضمانت، مبلغ آن، دلیل صدور و شرایط بازپس گیری آن (پس از اتمام یا تسویه تعهد) اشاره شود. این امر به شفافیت و پیشگیری از اختلافات آتی کمک شایانی می کند.

۴.۲. قابلیت انتقال سفته ضمانت (ظهرنویسی)

سفته به طور کلی یک سند تجاری قابل انتقال است و از طریق ظهرنویسی (امضا در پشت سفته برای انتقال آن به شخص دیگر) می توان آن را منتقل کرد. اما در مورد سفته ضمانت، این قابلیت با محدودیت ها و ظرافت های خاصی مواجه است:

• آیا سفته ضمانت قابل انتقال است؟ اصولاً بله، سفته ضمانت نیز مانند سایر سفته ها قابل انتقال است، مگر اینکه صراحتاً در متن سفته یا در قرارداد اصلی قید شود که سفته غیرقابل انتقال است.
• محدودیت ها و نکات حقوقی خاص آن:
  • اگر در متن سفته یا قرارداد اصلی صراحتاً قید شود که سفته غیرقابل انتقال است یا فقط بابت ضمانت فلان تعهد صادر شده، ظهرنویسی آن به منظور انتقال به شخص ثالث، ممکن است با چالش های حقوقی مواجه شود و دارنده جدید سفته نتواند به راحتی آن را مطالبه کند.
  • حتی اگر سفته ضمانت بدون قید غیرقابل انتقال صادر شود و ظهرنویسی گردد، دارنده جدید می تواند آن را مطالبه کند، اما صادرکننده همچنان حق دارد در دادگاه اثبات کند که سفته بابت ضمانت صادر شده و تعهد اصلی نقض نشده است. در این صورت، دارنده جدید سفته مسئولیت اثبات نقض تعهد اصلی را بر عهده خواهد داشت.
  • به همین دلیل، برای صادرکننده سفته ضمانت، قید صریح غیرقابل انتقال یا به غیر در متن سفته یا پشت آن، به شدت توصیه می شود تا از انتقال احتمالی و مشکلات ناشی از آن جلوگیری شود.

۴.۳. ابطال و بازپس گیری سفته ضمانت

پس از اتمام تعهد اصلی (مانند پایان دوره استخدام، بازپرداخت کامل وام، یا اجرای کامل مفاد قرارداد)، صادرکننده سفته حق دارد سفته ضمانت خود را از گیرنده بازپس گیرد. این فرآیند باید با دقت انجام شود تا از هرگونه سوءاستفاده آتی جلوگیری گردد:

• چگونه سفته ضمانت را پس بگیریم و باطل کنیم؟
  • پاره کردن سفته: مطمئن ترین و قطعی ترین راه برای ابطال سفته، پاره کردن فیزیکی آن توسط دارنده در حضور صادرکننده است. این اقدام، سند را از حیث فیزیکی از بین می برد.
  • امضا زدن و نوشتن عبارت باطل شد: راه دیگر، نوشتن عباراتی نظیر باطل شد، تسویه شد یا مسترد گردید و امضا کردن آن توسط دارنده بر روی تمام قسمت های سفته (به ویژه امضا و مبلغ) است.
• مدت اعتبار سفته: <اعتبار سفته ضمانت بدون تاریخ> یا با تاریخ سررسید، متفاوت است. سفته ضمانت که معمولاً تاریخ سررسید مشخصی ندارد، از تاریخ صدور به مدت پنج سال دارای اعتبار تجاری است. یعنی دارنده آن در این مدت می تواند از طریق واخواست و سایر امتیازات اسناد تجاری اقدام به مطالبه کند. پس از این مدت، سفته از امتیازات اسناد تجاری خارج شده و تنها به عنوان یک سند عادی قابل استناد خواهد بود که مطالبه آن نیازمند طی کردن رویه های طولانی تر و پیچیده تری است.
• در صورت عدم بازپس گیری سفته توسط گیرنده پس از اتمام تعهد، صادرکننده می تواند از طریق مراجع قضایی (دادگاه) اقدام به طرح دعوای استرداد سفته نماید.

۴.۴. مسئولیت صادرکننده و ضامن (در صورت وجود)

در مبحث سفته ضمانت، شناخت حدود مسئولیت صادرکننده و ضامن از اهمیت بالایی برخوردار است:

• مسئولیت صادرکننده: صادرکننده سفته، مسئول اصلی و اولیه پرداخت وجه آن است و خود را متعهد به ایفای تعهدات مندرج در سفته می داند.
• مسئولیت ضامن: در صورتی که فردی به عنوان ضامن پشت سفته را امضا کند، او نیز مسئولیت تضامنی در قبال پرداخت وجه سفته خواهد داشت. مسئولیت تضامنی به این معناست که دارنده سفته می تواند هم از صادرکننده و هم از ضامن، کل مبلغ سفته را مطالبه کند و نیازی به مراجعه جداگانه یا به ترتیب خاصی به هر یک از آن ها نیست.
• نکته مهم در <پشت نویسی سفته ضمانت>: ضامن حتماً باید در زمان امضا در پشت سفته، به وضوح قید کند که امضای او بابت ضمانت است، در غیر این صورت ممکن است امضای او به عنوان ظهرنویسی تلقی شود که تعهدات متفاوتی (مثل انتقال سفته) را به دنبال دارد و می تواند به ضرر ضامن باشد. این قید صریح، وضعیت حقوقی ضامن را شفاف می سازد.

۵. سقف سفته: محدوده تعهد مالی

یکی از ویژگی های مهم سفته که آن را از چک متمایز می کند، وجود مبلغ اسمی یا سقف مشخص بر روی هر برگه است. <مبلغ سقف سفته چیست؟> این مبلغ حداکثر میزان تعهدی است که آن سفته می تواند ایجاد کند. برای مثال، اگر روی یک برگ سفته عبارت سفته تا مبلغ پانصد میلیون ریال چاپ شده باشد، این بدان معناست که این برگه سفته، حداکثر تا همین میزان ارزش حقوقی دارد و نمی توان برای مبلغی بیشتر از آن تعهد ایجاد کرد.

هنگام تکمیل سفته، مبلغ نوشته شده (هم به عدد و هم به حروف) نباید از این سقف اسمی تجاوز کند. البته، لازم به ذکر است که حتی اگر مبلغی بیشتر از سقف اسمی روی سفته نوشته شود، سفته کلاً بی اعتبار نمی شود و تا همان سقف اسمی چاپ شده روی برگه، قابل مطالبه خواهد بود. اما برای دقت، شفافیت بیشتر و جلوگیری از هرگونه ابهام یا بحث حقوقی آتی، رعایت این نکته که مبلغ درج شده از سقف اسمی تجاوز نکند، ضروری است. این رویکرد به ویژه در تنظیم اسناد مالی برای مقاصد ضمانت حائز اهمیت است.

هزینه خرید سفته نیز به صورت مستقیم با این مبلغ اسمی مرتبط است. تعرفه مالیات سفته توسط مجلس شورای اسلامی تعیین می شود و هرچه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، هزینه خرید آن نیز بالاتر خواهد بود. این هزینه ها در زمان خرید سفته از بانک ملی یا سایر مراکز مجاز دریافت می گردد.

سوالات متداول

آیا سفته ضمانت بدون قرارداد اصلی معتبر است؟

سفته ضمانت بدون قرارداد اصلی نیز به خودی خود معتبر است و صادرکننده متعهد به پرداخت وجه آن است. اما در صورت بروز اختلاف، دارنده سفته باید بتواند دلیل صدور آن (مانند تضمین انجام یک تعهد شفاهی) و همچنین نقض تعهد اصلی را اثبات کند. وجود یک قرارداد کتبی که به سفته ضمانت اشاره دارد، فرآیند اثبات و مطالبه را بسیار تسهیل می کند و از بروز ابهامات حقوقی جلوگیری به عمل می آورد.

آیا سفته ضمانت بدون امضا اعتبار دارد؟

خیر، سفته بدون امضای صادرکننده (یا مهر و اثر انگشت معتبر وی) فاقد هرگونه اعتبار حقوقی است. امضا یا مهر، رکن اصلی و اساسی برای ایجاد تعهد و اعتبار یک سند تجاری است و بدون آن، سفته نه به عنوان سند تجاری و نه حتی به عنوان سند عادی قابل استناد نیست.

اگر مبلغ سفته ضمانت بیشتر از مبلغ اسمی آن نوشته شود، چه می شود؟

در این حالت، سفته کاملاً بی اعتبار نمی شود، اما اعتبار آن محدود خواهد شد. یعنی، دارنده سفته فقط می تواند تا سقف مبلغ اسمی که روی برگ سفته چاپ شده است، وجه آن را مطالبه کند و مبلغ اضافی نوشته شده از نظر قانونی قابل پیگیری نخواهد بود.

سفته ضمانت بعد از چند سال باطل می شود؟

سفته ضمانت که معمولاً تاریخ سررسید مشخصی ندارد، از تاریخ صدور به مدت پنج سال دارای اعتبار تجاری است. این بدان معناست که در این بازه زمانی، دارنده می تواند از مزایای اسناد تجاری برای مطالبه آن بهره مند شود. پس از گذشت پنج سال از تاریخ صدور، سفته از امتیازات اسناد تجاری خارج شده و تنها به عنوان یک سند عادی قابل مطالبه است که فرآیند وصول آن پیچیده تر و زمان برتر خواهد بود.

در صورت مفقود شدن سفته ضمانت چه باید کرد؟

در صورتی که سفته ضمانت شما (به عنوان صادرکننده) مفقود شود یا پس از اتمام تعهد توسط گیرنده بازگردانده نشود، باید بلافاصله اقدام حقوقی انجام دهید. ابتدا با ارسال یک اظهارنامه رسمی به گیرنده، از او بخواهید سفته را مسترد کند. در صورت عدم استرداد یا مفقودی، باید از طریق مراجع قضایی اقدام به طرح دعوای اعلام مفقودی و ابطال سفته نمایید. این اقدام به منظور جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از سفته مفقود شده بسیار حیاتی است.

آیا کارفرما یا بانک می تواند سفته ضمانت را به شخص دیگری منتقل کند؟

اگر در متن سفته یا قرارداد اصلی صراحتاً قید شده باشد که سفته غیرقابل انتقال است، انتقال آن به شخص دیگر وجاهت قانونی ندارد و این انتقال باطل است. در غیر این صورت، سفته اصولاً قابل انتقال از طریق ظهرنویسی است. اما در مورد سفته ضمانت، حتی اگر منتقل شود، دارنده جدید باید بتواند اثبات کند که تعهد اصلی نقض شده است و صرف داشتن سفته برای او حق مطالبه ایجاد نمی کند. صادرکننده سفته نیز حق دارد در برابر دارنده جدید، دفاع کند که سفته بابت ضمانت بوده و تعهد نقض نشده است.

سفته بابت حسن انجام کار چگونه وصول می شود؟

وصول سفته بابت حسن انجام کار تنها زمانی امکان پذیر است که کارفرما بتواند در دادگاه یا سایر مراجع حل اختلاف، اثبات کند که کارمند یا پیمانکار تعهدات خود را (بر اساس قرارداد استخدام یا پیمانکاری) به درستی ایفا نکرده و خسارتی به وی وارد شده است. در این صورت، کارفرما می تواند با ارائه دلایل، مدارک و مستندات لازم، تقاضای مطالبه و وصول سفته را به مراجع قضایی ارائه دهد. سفته به تنهایی و بدون اثبات نقض تعهد و خسارت وارده، قابل وصول نیست.

آگاهی از <روش گرفتن سفته ضمانت> و نحوه صحیح تکمیل آن، برای تمامی افراد و نهادهای درگیر در معاملات و تعهدات، از اهمیت بالایی برخوردار است. سفته، ابزاری قدرتمند برای ایجاد اطمینان و تضمین در روابط حقوقی است، اما تنها در صورتی که با دقت و رعایت تمامی جوانب قانونی تهیه و تکمیل شود، کارایی و اعتبار خود را حفظ خواهد کرد. از انتخاب محل معتبر برای خرید سفته خام گرفته تا درج صحیح جزئیات مربوط به مبلغ، نام گیرنده، تاریخ صدور و به ویژه قید ماهیت ضمانتی سفته، همگی گام هایی ضروری برای جلوگیری از مشکلات حقوقی آتی و پیامدهای ناشی از <عواقب پر کردن اشتباه سفته> هستند.

در نهایت، همواره توصیه می شود در موارد پیچیده یا در صورت مواجهه با ابهامات حقوقی، پیش از صدور یا دریافت سفته ضمانت، با متخصصین حقوقی مشورت نمایید تا از حفظ کامل حقوق و منافع خود اطمینان حاصل کنید. با به کارگیری این راهنمایی جامع و تخصصی، می توانید با خیالی آسوده تر از این ابزار قدرتمند تجاری بهره مند شوید و از اعتبار قانونی آن اطمینان حاصل نمایید.

برای دریافت مشاوره بیشتر و طرح سوالات تخصصی در این زمینه، می توانید از طریق بخش نظرات اقدام فرمایید.