نمونه عقد صلح بلاعوض

قرارداد صلح بلاعوض عقدی است که بر اساس آن، شخصی (مصالح) مال یا حقی را بدون دریافت هیچ گونه مابه ازایی (عوض) به شخص دیگری (متصالح) منتقل می کند. این نوع قرارداد در موارد مختلفی از جمله حل وفصل اختلافات، انتقال مالکیت اموال منقول یا غیرمنقول و حقوق، کاربرد دارد و می تواند ابزاری مؤثر برای مدیریت دارایی ها و پیشگیری از دعاوی احتمالی در آینده باشد.

قرارداد صلح، که ریشه در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران دارد، یکی از انعطاف پذیرترین عقود به شمار می رود. این عقد، نه تنها راهکاری برای پایان دادن به اختلافات موجود یا جلوگیری از نزاع های آینده است، بلکه می تواند جایگزینی برای سایر معاملات مالی و غیرمالی باشد. ماهیت مسامحه ای صلح به طرفین اجازه می دهد تا با توافق و تساهل، هرگونه مال یا حقی را به دیگری واگذار کنند. در میان انواع صلح، «صلح بلاعوض» به دلیل ماهیت مجانی و خیرخواهانه خود، جایگاه ویژه ای دارد و غالباً برای انتقال دارایی از سوی والدین به فرزندان، بخشش دیون یا حتی چشم پوشی از حقوق معنوی به کار می رود. این راهنمای جامع با هدف تبیین ابعاد حقوقی، انواع، نحوه تنظیم و نکات کلیدی مربوط به قرارداد صلح بلاعوض تدوین شده است تا مخاطبان، اعم از افراد عادی، دانشجویان حقوق و کارشناسان، بتوانند با آگاهی کامل نسبت به تنظیم این سند اقدام کنند و از مشکلات حقوقی آتی پیشگیری نمایند.

صلح بلاعوض چیست؟ (تعریف حقوقی و تفکیک مفاهیم)

برای درک دقیق مفهوم صلح بلاعوض، ابتدا لازم است به تعریف کلی «عقد صلح» در نظام حقوقی ایران بپردازیم و سپس اجزای «عوض» و «بلاعوض» را تشریح کنیم. عقد صلح از جمله عقود لازم است که در ماده ۷۵۲ قانون مدنی ایران به آن اشاره شده است: «صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی یا در مورد معامله و غیر آن واقع شود.» این ماده نشان می دهد که صلح دو کارکرد اصلی دارد: یکی حل وفصل اختلافات و دیگری جایگزینی برای سایر عقود.

تعریف کلی «عقد صلح»

عقد صلح، قراردادی است که به موجب آن، طرفین بر یک امر معین با قصد و رضایت کامل توافق می کنند. این توافق می تواند شامل موارد زیر باشد:

• صلح در مقام رفع تنازع: در این حالت، هدف از صلح، پایان دادن به یک اختلاف حقوقی موجود (مثلاً یک دعوای قضایی) یا جلوگیری از بروز یک اختلاف احتمالی در آینده است. طرفین با گذشت از بخشی از خواسته های خود، به یک تفاهم جامع دست می یابند.
• صلح در مقام معامله: صلح می تواند به عنوان جایگزینی برای سایر عقود معین مانند بیع (خرید و فروش)، هبه (بخشش)، اجاره و غیره به کار رود. در این صورت، با وجود اینکه هدف نهایی، همانند عقود دیگر، انتقال مالکیت یا حق انتفاع است، اما قرارداد در قالب صلح تنظیم می شود تا از پیچیدگی ها و محدودیت های سایر عقود اجتناب شود.

مفهوم «عوض» و «بلاعوض»

در هر قرارداد مالی، «عوض» به معنای مابه ازایی است که یک طرف در قبال دریافت مال یا خدمت از طرف دیگر، پرداخت می کند. به عنوان مثال، در عقد بیع، ثمن (پول) عوض مبیع (کالا) است. در مقابل، «بلاعوض» به معنای مجانی و بدون دریافت هیچ گونه مابه ازایی است. این بدان معناست که مالی یا حقی منتقل می شود، اما در ازای آن، هیچ وجه یا مالی دریافت نمی گردد.

تعریف دقیق «قرارداد صلح بلاعوض»

با ترکیب مفاهیم فوق، قرارداد صلح بلاعوض به عقدی اطلاق می شود که ضمن آن، مصالح (انتقال دهنده) مال یا حقی را به متصالح (انتقال گیرنده) منتقل می کند، یا از حق خود در مورد یک اختلاف چشم پوشی می نماید، بدون اینکه در مقابل، مابه ازا یا عوضی را از متصالح دریافت کند. بنابراین، صلح بلاعوض یک عقد مجانی و مسامحه ای است.

ویژگی های اصلی صلح بلاعوض

قرارداد صلح بلاعوض دارای ویژگی های حقوقی متمایزی است که آن را از سایر عقود مجانی، مانند هبه، متمایز می کند:

1. لازم بودن: برخلاف هبه که عقدی جایز است و واهب (بخشنده) می تواند تحت شرایطی از بخشش خود رجوع کند، صلح بلاعوض یک عقد لازم است. این بدان معناست که پس از انعقاد، طرفین نمی توانند به صورت یک جانبه آن را فسخ کنند، مگر با توافق دوطرفه (اقاله) یا در صورت وجود یکی از خیارات قانونی که البته با شرط اسقاط خیارات در صلح نامه، این امکان نیز محدود می شود.
2. مسامحه ای بودن: عقد صلح، عقدی مسامحه ای است. این ویژگی به این معناست که در صلح، سخت گیری های فقهی و حقوقی مربوط به تناسب عوضین یا رفع جهالت در مورد معامله کمتر است. این خصوصیت به انعطاف پذیری بیشتر صلح کمک می کند.
3. غیرمعوض بودن: اصلی ترین ویژگی صلح بلاعوض، عدم وجود عوض است. این عقد به نیت احسان و بخشش منعقد می شود.
4. سقوط خیار غبن: از آنجا که صلح عقدی مسامحه ای است و فرض بر این است که طرفین با آگاهی و تسامح به توافق رسیده اند، ادعای غبن (ضرر فاحش ناشی از عدم تناسب ارزش عوضین) در صلح به طور معمول پذیرفته نیست. این امر یکی از تفاوت های مهم صلح با عقود معاوضی مانند بیع است. حتی در صلح محاباتی (که عوضی ناچیز تعیین می شود) نیز خیار غبن ساقط است.

عقد صلح بلاعوض، به دلیل ماهیت لازم و مسامحه ای خود، ابزاری قدرتمند و مطمئن برای انتقال بدون عوض اموال و حقوق است که امنیت حقوقی بیشتری نسبت به عقود جایز مشابه فراهم می آورد.

تفاوت های کلیدی: صلح بلاعوض در مقایسه با هبه و وصیت

برای انتخاب بهترین گزینه برای انتقال رایگان دارایی، ضروری است که تفاوت های بنیادین میان صلح بلاعوض، هبه و وصیت را به خوبی درک کنیم. هر یک از این عقود دارای شرایط، آثار و محدودیت های خاص خود هستند.

جدول مقایسه جامع

در جدول زیر، مهم ترین وجوه افتراق این سه عقد مورد بررسی قرار گرفته است:

ویژگی	صلح بلاعوض	هبه	وصیت
لازم یا جایز بودن	لازم (غیرقابل فسخ یک جانبه)	جایز (قابل رجوع برای واهب، مگر در موارد خاص)	جایز (قابل رجوع برای موصی تا قبل از فوت)
زمان تملیک	فوری و در زمان انعقاد عقد	فوری و در زمان انعقاد عقد (پس از قبض)	پس از فوت موصی (وصیت کننده)
میزان مال قابل انتقال	تمام دارایی بدون محدودیت	تمام دارایی بدون محدودیت	فقط تا ثلث (یک سوم) اموال (مازاد بر آن نیازمند اجازه وراث است)
اسقاط خیارات	خیار غبن و سایر خیارات با شرط قابل اسقاط است.	معمولاً خیار غبن وجود ندارد.	خیارات معنا ندارد، زیرا تملیک پس از فوت است.
قابلیت رجوع	خیر، مگر با اقاله یا شروط خاص.	بله، واهب می تواند از هبه رجوع کند، مگر در موارد: بقای عین موهوبه، فوت واهب یا متهب، خویشاوندی نسبی، معوض بودن هبه و خروج مال از مالکیت متهب.	بله، موصی می تواند تا زمان حیات خود از وصیت رجوع کند.
قصد انشا	قصد صلح و اسقاط حق رجوع	قصد بخشش و احسان	قصد تملیک پس از فوت
تشریفات (برای اموال غیرمنقول)	ثبت رسمی در دفاتر اسناد رسمی برای قطعیت و اعتبار	ثبت رسمی در دفاتر اسناد رسمی برای قطعیت و اعتبار	باید به یکی از اشکال وصیت نامه رسمی، خودنوشت یا سری باشد.

در چه شرایطی صلح بلاعوض انتخاب بهتری است؟

با توجه به تفاوت های ذکر شده، صلح بلاعوض در شرایط زیر انتخاب مناسب تری خواهد بود:

• اگر قصد دارید مال یا حقی را به صورت قطعی و بدون امکان رجوع به دیگری منتقل کنید. به عنوان مثال، پدری می خواهد ملکی را به فرزندش ببخشد و مطمئن باشد که در آینده نمی تواند از این بخشش پشیمان شود یا فرزندان دیگر نتوانند آن را به عنوان ارث به چالش بکشند.
• زمانی که هدف، جلوگیری از اختلافات احتمالی وراث پس از فوت است. از آنجا که صلح بلاعوض در زمان حیات مصالح منعقد و قطعی می شود، مال مورد صلح از شمول قواعد ارث خارج می گردد.
• هنگامی که قصد دارید بیش از یک سوم دارایی خود را به شخص خاصی منتقل کنید و نمی خواهید این انتقال وابسته به موافقت وراث پس از فوت باشد (که در وصیت چنین محدودیتی وجود دارد).
• برای حل وفصل دعاوی و اختلافات به صورت قطعی و بدون امکان رجوع به دعوای اولیه.

انواع قرارداد صلح بلاعوض و کاربردهای آن

قرارداد صلح بلاعوض، با توجه به موضوع و هدف آن، می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. شناخت این انواع به شما کمک می کند تا قراردادی متناسب با نیازهای خود تنظیم کنید.

صلح بلاعوض در مقام رفع تنازع

این نوع صلح، همان طور که از نامش پیداست، برای پایان دادن به یک اختلاف موجود یا پیشگیری از وقوع نزاع در آینده منعقد می شود. در این حالت، یکی از طرفین یا هر دو طرف، از حق خود بدون دریافت عوض چشم پوشی می کنند.

• مثال: چشم پوشی از حق قصاص، دیه یا مطالبات مالی بدون دریافت عوض. تصور کنید فردی مرتکب جرمی شده است و زیان دیده یا اولیای دم، از حق قصاص یا دریافت دیه خود به صورت بلاعوض و با نیت خیرخواهی گذشت می کنند. این گذشت در قالب صلح نامه بلاعوض (در مقام رفع تنازع) محقق می شود. یا فردی طلبکار است و به صورت خیرخواهانه از طلب خود نسبت به بدهکار چشم پوشی می کند.

صلح بلاعوض در مقام معامله (انتقال مال)

این رایج ترین نوع صلح بلاعوض است که در آن، صلح به عنوان جایگزینی برای عقود تملیکی دیگر (مانند بیع یا هبه) به کار می رود تا مال یا حقی به صورت مجانی منتقل شود.

صلح عمری بلاعوض

صلح عمری بلاعوض یکی از کاربردی ترین انواع صلح در مقام معامله است که در آن، مالکیت مال (مثلاً یک ملک) به متصالح منتقل می شود، اما حق انتفاع (بهره برداری) از آن مال، تا زمان حیات مصالح یا متصالح یا شخص ثالثی، برای مصالح یا فرد دیگری حفظ می گردد. پس از فوت شخص مورد نظر، حق انتفاع نیز به متصالح منتقل شده و مالکیت او کامل می شود.

• کاربردها: این نوع صلح اغلب توسط والدین مسن به منظور انتقال اموال به فرزندان خود به کار می رود. به این ترتیب که والدین ملک خود را به فرزند صلح می کنند، اما حق سکونت و استفاده از منافع آن را تا پایان عمر برای خود حفظ می کنند. این کار باعث می شود که ملک از همان ابتدا به نام فرزند شود، اما والدین تا پایان عمر از محل سکونت خود اطمینان داشته باشند و پس از فوت آن ها نیز، وراث دیگر نتوانند ادعایی نسبت به آن ملک داشته باشند (زیرا ملک قبلاً منتقل شده و از ماترک خارج شده است).
• نکات حقوقی مهم و امکان تغییر یا فسخ: صلح عمری نیز عقدی لازم است و نمی توان آن را یک جانبه فسخ کرد. با این حال، می توان شروطی را در آن گنجاند که امکان فسخ یا تغییر را در موارد خاص فراهم کند. به عنوان مثال، می توان شرط کرد که در صورت عدم مراقبت متصالح از مصالح، عقد قابل فسخ باشد.

صلح مال معین

این نوع صلح شامل انتقال مالکیت اموال منقول و غیرمنقول معین است.

• مثال: صلح یک ملک، خودرو، سهام شرکت یا مبلغ مشخصی وجه نقد به صورت بلاعوض. در این حالت، مال مورد صلح باید به طور دقیق و کامل توصیف شود تا هیچ ابهامی باقی نماند. این نوع صلح برای انتقال قطعی و بدون عوض دارایی ها در زمان حیات بسیار رایج است.

صلح مال آینده/محتمل

صلح می تواند بر مالی واقع شود که در زمان انعقاد عقد هنوز وجود خارجی ندارد یا مالکیت آن برای مصالح قطعی نیست، اما احتمال وجود یا تملک آن در آینده وجود دارد.

• شرایط و اعتبار آن: صحت این نوع صلح نیازمند شرایطی است. مال آینده باید به گونه ای باشد که امکان وجود یا تملک آن در آینده منطقی و قابل پیش بینی باشد.
  • مثال: شخصی می تواند سهم الارث احتمالی خود از پدری که هنوز در قید حیات است را به دیگری صلح کند. در این صورت، اگر آن مال به او برسد، منتقل شده است و اگر نرسد، مسئولیتی متوجه مصالح نخواهد بود. این نوع صلح اغلب با ریسک همراه است، زیرا تملیک آن منوط به تحقق شرط معلق (یعنی وجود یا تملک مال در آینده) است.

گام به گام: نحوه تنظیم قرارداد صلح بلاعوض (نکات کلیدی برای یک صلح نامه محکم)

تنظیم دقیق و صحیح یک قرارداد صلح بلاعوض، تضمین کننده اعتبار حقوقی آن و پیشگیری از دعاوی احتمالی در آینده است. در این بخش، ارکان اصلی صلح نامه و نکات حقوقی تکمیلی که باید در متن قرارداد لحاظ شوند، به تفصیل توضیح داده می شود.

الف) ارکان و اجزای اصلی صلح نامه

هر صلح نامه باید شامل چهار رکن اساسی باشد: مصالح، متصالح، مورد صلح و وجه الصلح.

۱. مصالح (صلح کننده)

مصالح، شخصی است که مال یا حق خود را صلح می کند. مشخصات وی باید به دقت در قرارداد درج شود.

• مشخصات هویتی کامل: نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، محل صدور شناسنامه و آدرس دقیق اقامتگاه قانونی.
• شرایط اهلیت: مصالح باید دارای اهلیت قانونی برای تصرف در اموال خود باشد. این اهلیت شامل:
  • عقل: مجنون نباشد.
  • بلوغ: به سن قانونی بلوغ رسیده باشد.
  • رشد: رشید باشد، یعنی توانایی اداره اموال خود را داشته باشد (در ایران، غالباً پس از ۱۸ سالگی فرض بر رشد است، مگر خلاف آن ثابت شود).
  • اختیار: صلح نامه را با اراده آزاد و بدون اکراه و اجبار امضا کند.
• نکته مهم: لزوم گواهی سلامت عقل: در مواردی که مصالح فردی مسن است یا احتمال بیماری های مؤثر بر قوای ذهنی وجود دارد، برای جلوگیری از ادعای حجر وراث در آینده و ابطال صلح نامه، اخذ گواهی سلامت عقل از پزشک متخصص و پیوست آن به قرارداد، اعتبار حقوقی سند را به شدت افزایش می دهد. این گواهی باید صریحاً بیان کند که مصالح در زمان تنظیم قرارداد، دارای سلامت کامل عقلانی و قدرت تصمیم گیری بوده است.

۲. متصالح (صلح شونده)

متصالح، شخصی است که مال یا حق مورد صلح را دریافت می کند. مشخصات وی نیز باید به همان دقت مصالح درج شود.

• مشخصات هویتی کامل: نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، محل صدور شناسنامه و آدرس دقیق اقامتگاه قانونی.
• شرایط اهلیت: متصالح نیز باید اهلیت برای تملک مال مورد صلح را داشته باشد. در مورد صلح بلاعوض، معمولاً شرایط اهلیت متصالح سختگیرانه نیست، زیرا او مال را رایگان دریافت می کند و نیازی به قدرت اداره مال (رشد) ندارد؛ حتی صغیر ممیز (کودک با قدرت تشخیص) نیز می تواند متصالح واقع شود، اما قبول صلح برای صغیر یا مجنون نیازمند دخالت ولی یا قیم است.

۳. مورد صلح (موضوع قرارداد)

مورد صلح، مال یا حقی است که موضوع قرارداد صلح قرار می گیرد. این جزء از اهمیت بالایی برخوردار است.

• توصیف دقیق و کامل: مال یا حق مورد صلح باید به طور کامل و بدون هیچ ابهامی توصیف شود.
  • برای ملک: پلاک ثبتی اصلی و فرعی، بخش ثبتی، آدرس دقیق، مساحت، حدود اربعه، مشخصات اعیانی (ساختمان) از جمله تعداد طبقات، واحدها، پارکینگ، انباری و سایر مشاعات و مشترکات.
  • برای خودرو: مدل، سال ساخت، رنگ، شماره شاسی، شماره موتور، شماره پلاک.
  • برای سهام: نام شرکت، تعداد سهام، نوع سهام (عادی یا ممتاز)، شماره های اوراق سهام.
  • برای وجه نقد: مبلغ دقیق به عدد و حروف.
  • برای حقوق: نوع حق (مثلاً حق انتفاع، حق ارتفاق، حق شفعه)، حدود و ثغور آن.
• معلوم و معین بودن: مورد صلح باید کاملاً معلوم و معین باشد و ابهامی در آن وجود نداشته باشد که منجر به بطلان قرارداد شود.

۴. وجه الصلح (عوض)

این بخش ماهیت بلاعوض بودن قرارداد را مشخص می کند.

• تأکید بر بلاعوض بودن: باید به صراحت در متن قرارداد قید شود که این صلح بلاعوض بوده و مصالح در قبال انتقال مال یا حق، هیچ گونه وجه یا عوضی را از متصالح دریافت نمی کند.
• توضیح صلح محاباتی: گاهی اوقات برای استحکام بخشیدن به عقد یا از بین بردن هرگونه شائبه هبه بودن، عوضی بسیار ناچیز (مثلاً یک شاخه نبات یا مبلغی نمادین مانند ۱۰۰۰ تومان) تعیین می شود. به این نوع صلح، صلح محاباتی گفته می شود. در صلح محاباتی نیز خیار غبن ساقط است و از لحاظ حقوقی تفاوت ماهوی با صلح بلاعوض کامل ندارد، اما ذکر آن به عنوان عوض هرچند ناچیز، می تواند برخی ابهامات را رفع کند. باید دقت داشت که این عوض آنقدر ناچیز باشد که قصد بخشش را از بین نبرد.

ب) شروط و نکات حقوقی تکمیلی در متن قرارداد

علاوه بر ارکان اصلی، درج شروط و نکات حقوقی زیر در متن قرارداد صلح بلاعوض برای افزایش استحکام و شفافیت آن ضروری است.

لزوم و قطعیت قرارداد صلح

باید به صراحت ذکر شود که «این قرارداد به موجب ماده ۷۵۲ قانون مدنی، یک عقد لازم و قطعی است و هیچ یک از طرفین حق فسخ یک جانبه آن را ندارند، مگر در صورت اقاله (فسخ با توافق هر دو طرف) یا شروط خاصی که در همین قرارداد صلح گنجانده شده باشد.» این عبارت به استحکام حقوقی قرارداد کمک می کند و از هرگونه ادعای فسخ آتی جلوگیری می نماید.

سلب و اسقاط کافه خیارات

برای جلوگیری از هرگونه ادعای فسخ قرارداد، توصیه می شود شرط «اسقاط کافه خیارات، ولو خیار غبن فاحش یا افحش» در صلح نامه گنجانده شود. خیارات، حقوقی هستند که به طرفین اجازه می دهند قرارداد را فسخ کنند (مانند خیار غبن، خیار تدلیس، خیار عیب و…). با اسقاط این خیارات، طرفین از حق فسخ خود چشم پوشی می کنند. در صلح بلاعوض، چون معامله بر مبنای مسامحه است، خیار غبن معمولاً ساقط است، اما درج صریح آن باعث قطعیت بیشتر می شود.

شرط عدم تملیک قبلی

مصالح باید اقرار کند که مال مورد صلح را قبلاً به هیچ شخص دیگری منتقل نکرده و هیچ گونه ادعای مالکیتی از سوی اشخاص ثالث نسبت به آن وجود ندارد. «مصالح اقرار و اذعان می دارد که مورد صلح قبلاً به هیچ نحو به دیگری واگذار یا منتقل نشده و هیچ گونه ممنوعیت قانونی برای انتقال آن وجود ندارد.»

تحویل مورد صلح

زمان و نحوه تحویل مال مورد صلح به متصالح باید به وضوح تعیین شود.

• «مصالح متعهد می گردد که مورد صلح را در تاریخ [تاریخ دقیق] در محل [آدرس دقیق] به صورت کامل و بدون هیچ عیب و نقص به متصالح تحویل دهد.»
• در صلح عمری، ذکر شود که «تحویل منافع و حق انتفاع از مورد صلح به متصالح، پس از فوت مصالح خواهد بود.»

هزینه های انتقال

تعیین مسئول پرداخت هزینه های مربوط به انتقال مال، از جمله مالیات بر نقل و انتقال، عوارض شهرداری، حق الثبت و سایر هزینه های دفتری، بسیار مهم است. معمولاً این هزینه ها بر عهده متصالح است، اما می توان با توافق، آن را بر عهده مصالح یا به نسبت تقسیم کرد.

• «کلیه هزینه های مربوط به نقل و انتقال مورد صلح، از جمله مالیات، عوارض شهرداری و حق الثبت، بر عهده متصالح است.»

لزوم ثبت رسمی یا اعتبار صلح نامه عادی

برای اموال غیرمنقول (مانند زمین و ملک)، ثبت رسمی قرارداد صلح در دفاتر اسناد رسمی اکیداً توصیه می شود.

• مزایای ثبت رسمی: ثبت رسمی باعث ایجاد سند رسمی می شود که اعتبار و قطعیت بالایی دارد، اثبات مالکیت را آسان می کند و از بروز دعاوی آتی جلوگیری می نماید. سند رسمی نزد مراجع قضایی و اداری حجت است و نیاز به اثبات اصالت ندارد.
• محدودیت ها و چالش های صلح نامه عادی: صلح نامه عادی (دست نویس) برای اموال منقول معتبر است، اما برای اموال غیرمنقول (مخصوصاً املاک) با چالش های جدی مواجه است. اگرچه طبق قانون، صلح نامه عادی معتبر است، اما برای انتقال رسمی سند مالکیت به نام متصالح، نیاز به مراجعه به دفترخانه و تنظیم سند رسمی است. صلح نامه عادی به تنهایی برای انتقال مالکیت رسمی ملک کافی نیست و ممکن است در آینده برای اثبات مالکیت در برابر اشخاص ثالث یا حتی وراث، مشکلات زیادی ایجاد کند.
• «مصالح متعهد می گردد در اسرع وقت و پس از فراهم شدن مدارک لازم، با حضور در دفتر اسناد رسمی شماره [عدد] نسبت به تنظیم و امضای سند رسمی انتقال قطعی مورد صلح به نام متصالح اقدام نماید.»

مدارک لازم برای تنظیم قرارداد صلح بلاعوض (آماده سازی قبل از اقدام)

پیش از مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا تنظیم صلح نامه عادی، آماده سازی مدارک زیر ضروری است:

1. مدارک هویتی کامل طرفین: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی (اعم از مصالح و متصالح).
2. مدارک مالکیت مال مورد صلح:
   • برای اموال غیرمنقول (ملک): اصل سند رسمی مالکیت (سند تک برگ یا دفترچه ای)، بنچاق (در صورت وجود)، و مبایعه نامه های معتبر قبلی (در صورتی که سند رسمی صادر نشده یا هنوز ملک در مراحل ثبت است).
   • برای اموال منقول (خودرو، سهام): سند سبز خودرو، کارت خودرو، برگه کمپانی، برگه های سهام، یا هر مدرک رسمی که مثبت مالکیت باشد.
3. مدارک مخصوص املاک:
   • مفاصا حساب مالیاتی: گواهی عدم بدهی مالیاتی ملک از اداره دارایی.
   • مفاصا حساب شهرداری: گواهی عدم بدهی عوارض نوسازی و پسماند از شهرداری.
   • استعلام اداره ثبت: برای اطمینان از عدم وجود هرگونه رهن، بازداشت، توقیف یا معامله معارض بر روی ملک.
   • گواهی پایان کار: در صورتی که مال مورد صلح اعیانی (ساختمان) باشد، گواهی پایان کار و عدم خلاف از شهرداری.
   • قبوض آب، برق، گاز و تلفن: برای نشان دادن وضعیت پرداخت بدهی های انشعابات.
4. گواهی سلامت عقل: (در موارد مشکوک یا خاص) همان طور که قبلاً ذکر شد، در مورد مصالحین مسن یا بیمار، اخذ گواهی سلامت عقل از پزشک متخصص، می تواند استحکام حقوقی قرارداد را به طور چشمگیری افزایش دهد.
5. حضور شهود: در صلح نامه های عادی، حضور حداقل دو شاهد (مرد) با مشخصات کامل هویتی و امضای ذیل سند، توصیه می شود تا در صورت بروز اختلاف، شهادت آنان به اثبات اصالت قرارداد کمک کند.

نمونه متن قرارداد صلح بلاعوض

در این بخش، دو نمونه متن قرارداد صلح بلاعوض ارائه می شود. این نمونه ها شامل جای خالی (Placeholders) برای تکمیل اطلاعات خاص قرارداد شما هستند. توصیه می شود برای تنظیم قرارداد نهایی، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.

نمونه ۱: فرم عمومی صلح نامه بلاعوض (برای اموال منقول)

بسمه تعالی

قرارداد صلح بلاعوض (عادی)

این قرارداد صلح بلاعوض در کمال صحت و سلامت عقل و اراده و با رضایت کامل طرفین و بدون هیچ گونه اکراه و اجبار در تاریخ [تاریخ دقیق] در [محل تنظیم قرارداد] بین اشخاص زیر منعقد گردید:

۱. مصالح (صلح کننده):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مصالح]
نام پدر: [نام پدر مصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه مصالح]
کد ملی: [کد ملی مصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد مصالح]
محل صدور: [محل صدور شناسنامه مصالح]
آدرس دقیق اقامتگاه: [آدرس کامل پستی مصالح]
شماره تماس: [شماره تماس مصالح]

۲. متصالح (صلح شونده):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی متصالح]
نام پدر: [نام پدر متصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه متصالح]
کد ملی: [کد ملی متصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد متصالح]
محل صدور: [محل صدور شناسنامه متصالح]
آدرس دقیق اقامتگاه: [آدرس کامل پستی متصالح]
شماره تماس: [شماره تماس متصالح]

۳. مورد صلح (موضوع قرارداد):
تمامی [نوع مال منقول، مثلاً: شش دانگ یک دستگاه خودرو / مبلغ نقدی / تعداد سهام] با مشخصات زیر:
[شرح کامل و دقیق مال مورد صلح، مثال برای خودرو: مدل: پراید، سال ساخت: ۱۳۹۰، رنگ: سفید، شماره شاسی: ...، شماره موتور: ...، شماره پلاک: ... . مثال برای وجه نقد: مبلغ ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ (پنجاه میلیون) ریال معادل ۵,۰۰۰,۰۰۰ (پنج میلیون) تومان]
مورد صلح کاملاً معلوم و معین بوده و هیچ گونه ابهامی در خصوص آن وجود ندارد.

۴. وجه الصلح:
این قرارداد صلح بلاعوض بوده و مصالح در قبال انتقال مال موضوع بند ۳، هیچ گونه وجه، کالا، یا خدماتی را به عنوان عوض از متصالح دریافت نمی دارد و انتقال به صورت مجانی و صرفاً به نیت احسان و بخشش انجام می گیرد.

۵. شرایط و تعهدات:
الف) مصالح اقرار و اذعان می دارد که در کمال صحت و سلامت عقل و قوای دماغی و با اراده کامل و بدون هیچ گونه اجبار و اکراه، نسبت به تنظیم و امضای این صلح نامه اقدام نموده است.
ب) مصالح اقرار می نماید که مورد صلح در مالکیت تام و تمام ایشان بوده و هیچ گونه ادعای مالکیتی از سوی اشخاص ثالث نسبت به آن وجود ندارد و هیچ گونه ممنوعیت یا محدودیت قانونی برای انتقال آن موجود نیست.
ج) این قرارداد به موجب ماده ۷۵۲ قانون مدنی، عقدی لازم و قطعی است و کافه خیارات، خصوصاً خیار غبن فاحش یا افحش، از طرفین سلب و ساقط گردید. لذا هیچ یک از طرفین حق فسخ یک جانبه این قرارداد را ندارند، مگر با توافق کتبی طرفین (اقاله).
د) مصالح متعهد می گردد مورد صلح را در تاریخ [تاریخ تحویل مال] و در محل [آدرس محل تحویل] به متصالح تحویل نماید.
ه) کلیه هزینه های قانونی مربوط به نقل و انتقال مورد صلح (در صورت وجود) بر عهده [ذکر کنید: متصالح/مصالح/طرفین به نسبت مساوی] می باشد.
و) در صورت بروز هرگونه اختلاف در تفسیر یا اجرای این قرارداد، طرفین ابتدا تلاش خواهند کرد از طریق مذاکره و حسن نیت آن را حل وفصل نمایند و در صورت عدم توفیق، موضوع به مراجع قضایی ذی صلاح ارجاع خواهد شد.

این قرارداد در [تعداد] ماده و [تعداد] بند و در دو نسخه متحدالاعتبار تنظیم و به امضای طرفین رسید.

امضای مصالح:                                     امضای متصالح:

شاهدین:
۱. نام و نام خانوادگی: [نام شاهد اول]          کد ملی: [کد ملی شاهد اول]          امضا:
۲. نام و نام خانوادگی: [نام شاهد دوم]          کد ملی: [کد ملی شاهد دوم]          امضا:

نمونه ۲: صلح نامه عمری بلاعوض ملک (یک مثال کاربردی)

بسمه تعالی

قرارداد صلح عمری بلاعوض ملک (رسمی)

این صلح نامه عمری بلاعوض در کمال صحت و سلامت عقل و اراده و با رضایت کامل طرفین و بدون هیچ گونه اکراه و اجبار در تاریخ [تاریخ دقیق] در دفتر اسناد رسمی شماره [شماره دفترخانه] بین اشخاص زیر منعقد گردید:

۱. مصالح (صلح کننده و منتفع):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی مصالح]
نام پدر: [نام پدر مصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه مصالح]
کد ملی: [کد ملی مصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد مصالح]
محل صدور: [محل صدور شناسنامه مصالح]
آدرس دقیق اقامتگاه: [آدرس کامل پستی مصالح]
شماره تماس: [شماره تماس مصالح]

۲. متصالح (صلح شونده و مالک):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی متصالح]
نام پدر: [نام پدر متصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه متصالح]
کد ملی: [کد ملی متصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد متصالح]
محل صدور: [محل صدور شناسنامه متصالح]
آدرس دقیق اقامتگاه: [آدرس کامل پستی متصالح]
شماره تماس: [شماره تماس متصالح]

۳. مورد صلح (موضوع قرارداد):
تمامی شش دانگ (شش دانگ عرصه و اعیان) یک دستگاه آپارتمان مسکونی / یک قطعه زمین / ... به شماره پلاک ثبتی [پلاک اصلی] فرعی از [پلاک فرعی] اصلی مفروز و مجزی شده از پلاک [شماره] واقع در بخش [شماره] ثبتی شهر [نام شهر] به نشانی: [آدرس کامل ملک شامل خیابان، کوچه، پلاک، طبقه، واحد]، به مساحت [مساحت دقیق به متر مربع] متر مربع، دارای سند مالکیت تک برگ / دفترچه ای به شماره [شماره سند] صادره از اداره ثبت اسناد و املاک [نام شهرستان] به نام مصالح.
مورد صلح با کلیه توابع، لواحق، منصوبات، انشعابات و حقوق ارتفاقی و انتفاعی و غیره که در سند مالکیت ذکر شده و یا عرفاً جزو آن محسوب می شود.

۴. وجه الصلح:
این قرارداد صلح عمری بلاعوض بوده و مصالح در قبال انتقال مالکیت عین ملک موضوع بند ۳، هیچ گونه وجه، کالا، یا خدماتی را به عنوان عوض از متصالح دریافت نمی دارد و انتقال به صورت مجانی و صرفاً به نیت احسان و بخشش انجام می گیرد.

۵. شرایط و تعهدات:
الف) مصالح اقرار و اذعان می دارد که در کمال صحت و سلامت عقل و قوای دماغی و با اراده کامل و بدون هیچ گونه اجبار و اکراه، نسبت به تنظیم و امضای این صلح نامه اقدام نموده است. (ضمیمه: گواهی سلامت عقل از پزشک معتمد در صورت لزوم).
ب) مصالح اقرار می نماید که مالکیت مورد صلح در تصرف و اختیار کامل ایشان بوده و هیچ گونه ادعای مالکیتی از سوی اشخاص ثالث نسبت به آن وجود ندارد و هیچ گونه ممنوعیت یا محدودیت قانونی برای انتقال آن موجود نیست.
ج) این قرارداد به موجب ماده ۷۵۲ قانون مدنی، عقدی لازم و قطعی است و کافه خیارات، خصوصاً خیار غبن فاحش یا افحش، از طرفین سلب و ساقط گردید. لذا هیچ یک از طرفین حق فسخ یک جانبه این قرارداد را ندارند، مگر با توافق کتبی طرفین (اقاله) یا تحقق شروط فسخی که صراحتاً در بند ز همین قرارداد درج شده است.
د) حق انتفاع عمری: مصالح حق انتفاع و استفاده از تمامی منافع عین مورد صلح (ملک) را تا زمان حیات خود، برای خویش محفوظ می دارد. متصالح حق هیچ گونه دخل و تصرفی در منافع ملک تا زمان فوت مصالح ندارد و موظف است پس از فوت مصالح، مالکیت تام و تمام (عین و منفعت) مورد صلح را اختیار کند.
ه) مصالح حق دارد در طول مدت انتفاع (حیات خود)، عین ملک مورد صلح را اجاره دهد یا به هر نحو دیگری از منافع آن بهره برداری کند، بدون نیاز به کسب رضایت از متصالح.
و) متصالح، مالک عین مورد صلح از تاریخ امضای این قرارداد است، اما تا زمان فوت مصالح، حق هرگونه انتقال (اعم از بیع، صلح، رهن) یا انجام معاملات ناقل عین یا منفعت ملک را بدون رضایت کتبی و قبلی مصالح، از خود سلب و ساقط می نماید. در صورت تخلف، مصالح حق فسخ این قرارداد را خواهد داشت.
ز) کلیه هزینه های مربوط به نگهداری و استفاده از ملک (مانند شارژ ساختمان، قبوض مصرفی) در طول مدت حق انتفاع بر عهده مصالح است. کلیه هزینه های مربوط به نقل و انتقال رسمی سند مالکیت در دفتر اسناد رسمی (شامل مالیات، عوارض شهرداری، حق الثبت و سایر هزینه های دفتری) در زمان تنظیم این سند، بر عهده [ذکر کنید: متصالح/مصالح/طرفین به نسبت مساوی] می باشد.
ح) مصالح متعهد می گردد تمامی مدارک لازم برای تنظیم این صلح نامه رسمی را ارائه نماید.
ط) در صورت بروز هرگونه اختلاف در تفسیر یا اجرای این قرارداد، طرفین ابتدا تلاش خواهند کرد از طریق مذاکره و حسن نیت آن را حل وفصل نمایند و در صورت عدم توفیق، موضوع به مراجع قضایی ذی صلاح ارجاع خواهد شد.

این قرارداد در [تعداد] ماده و [تعداد] بند و در دو نسخه متحدالاعتبار تنظیم و به امضای طرفین و دفترخانه رسید.

امضای مصالح:                                     امضای متصالح:

مهر و امضای سردفتر:

نحوه تکمیل و استفاده از نمونه فرم ها

برای استفاده از این نمونه فرم ها، کافی است جای خالی ها را با اطلاعات دقیق و صحیح خود و متصالح، مشخصات مال مورد صلح، تاریخ ها و سایر جزئیات مربوط به شرایط خاص خود پر کنید.

• به دقت تمامی بندها را مطالعه کرده و از مطابقت آن ها با قصد و اراده خود اطمینان حاصل کنید.
• در مورد اموال غیرمنقول (مانند ملک)، حتماً به دفتر اسناد رسمی مراجعه و با راهنمایی سردفتر و با ارائه تمامی مدارک لازم، صلح نامه را به صورت رسمی تنظیم نمایید.
• در صورت نیاز به اضافه کردن شروط خاص یا پیچیده، حتماً از مشاوره حقوقی متخصص بهره مند شوید.

نتیجه گیری: گامی مطمئن در تنظیم صلح بلاعوض

قرارداد صلح بلاعوض، ابزاری حقوقی با انعطاف پذیری بالاست که امکان انتقال مالکیت یا حقوق را بدون دریافت عوض و با قطعیت قانونی فراهم می آورد. این عقد، نه تنها در حل وفصل اختلافات، بلکه در برنامه ریزی برای انتقال دارایی ها به افراد مورد نظر (مانند فرزندان) و جلوگیری از دعاوی احتمالی وراث، نقش کلیدی ایفا می کند. ویژگی های لازم بودن و مسامحه ای بودن صلح بلاعوض، آن را به گزینه ای امن تر و مطمئن تر نسبت به هبه یا وصیت، به ویژه در مواردی که هدف، انتقال قطعی و بدون بازگشت است، تبدیل می کند. درک تفاوت های صلح بلاعوض با سایر عقود مشابه و رعایت دقیق ارکان و شروط قانونی در تنظیم آن، اهمیت حیاتی دارد.

همان طور که تشریح شد، از مشخصات هویتی دقیق طرفین و توصیف کامل مورد صلح گرفته تا درج شروط مهمی چون اسقاط کافه خیارات و تعیین تکلیف هزینه ها، هر جزء از صلح نامه در استحکام حقوقی آن نقش دارد. تأکید بر ثبت رسمی برای اموال غیرمنقول نیز برای جلوگیری از مشکلات آتی و افزایش اعتبار سند، از اهمیت بالایی برخوردار است. با مطالعه این راهنمای جامع و استفاده از نمونه فرم های ارائه شده، می توانید گامی مطمئن در جهت تنظیم یک صلح نامه بلاعوض بردارید. با این حال، توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه اقدام نهایی، برای تنظیم قراردادی کاملاً متناسب با شرایط خاص خود و جلوگیری از هرگونه خلل قانونی، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت نمایید.