قوانین سه طلاقه کردن زن در حقوق قضایی ایران

به نقل از وکیل کرمانشاه؛ طلاق یکی از روش‌های جدایی و متارکه است که صرفا مخصوص به ازدواج دائم است و در ازدواج موقت امکان‌پذیر نیست. ازدواج موقت از راه‌های دیگری مانند انقضای مدت، بذل مدت و فسخ خاتمه می‌یابد. اما طلاق در نکاح دائم قواعد و شرایط خاصی دارد. اولا این حقی است که قانونا برای مرد شناخته شده و مرد می‌تواند هر زمانی که خواست از اختیار خود استفاده کند و ازدواجش را خاتمه ببخشد و زن چاره‌ای جز همراهی ندارد. این اختیار قانونی قابل اشتراک با زن نیز خواهد بود و می‌تواند به عنوان وکالت در طلاق ذیل عقد نکاح صورت پذیرد.

در کل اختیار طلاق برای مرد است و کفه ترازو به سمت مرد سنگین‌تر. همه این مسائل هم از این باور فقهی و ماده قانونی می‌آید که خانواده نیاز به رئیس دارد و ریاست آن هم با مرد است. در واقع خانواده از نظر حقوق ما یک نهاد متشکل از زن و مرد است که در آن برابری و تساوی و مشارکت معنا ندارد. بلکه حقوق بیشتری را به مرد می‌دهد و در مقابل تکالیف بیشتری هم از او می‌خواهد.

یکی از مسائل قابل توجه در طلاق، قضیه زن از جانب شوهرش است. ین مسئله شاید بیشتر در گذشته اتفاق می‌افتاد و ما امروزه موارد کمتری را در پرونده‌های دادگاه خانواده مشاهده می‌کنیم که یک زوج سه بار با هم ازدواج کنند و برای بار سوم هم متارکه نمایند. اما تعداد کمی از این دست پرونده‌ها هم وجود دارد و برای همین ما مبانی این عمل را در ادامه تشریح خواهیم نمود.

هرچند که در مورد جزئیات سه طلاقه کردن، بین فقهای شیعه و سنی اختلاف‌ نظرهایی وجود دارد اما هر دو گروه اصل قضیه را قبول دارند و آن را جزئی از شرع می‌دانند. در کل و تا حدالامکان به آن توصیه نمی‌کند. بسیاری از فعالین حقوق بشر و مدافعین حقوق زنان، جدای از انتقاداتی که به اصل ازدواج و طلاق اسلامی دارند، باور دارند که سه طلاقه کردن زن آن هم در یک مرحله، برای او سنگین تمام می‌شود و آثار مخربی را بر روان او باقی خواهد گذاشت.

فقهای سنی می‌گویند سه طلاقه کردن زن از طرف شوهرش در یک مرتبه امکان‌پذیر است. یعنی نیازی نیست لزوما سه بار نکاح بین آنان اتفاق بیوفتد تا طلاق سوم در حکم سه طلاقه باشد بلکه مرد می‌تواند در همان نشست اول بگوید این زن را سه طلاقه می‌کنم. اما فقهای مشهور شیعه معتقدند برای سه طلاقه شدن، لازم است زن و مرد سه بار نکاح دائم داشته باشند. یعنی زن و مردی ازدواج کرده و برای بار اول صیغه طلاق بین آنان جاری می‌شود، سپس پس از گذشت ایام عده مرد دوباره با همان زن ازدواج می‌کند، دوباره جدا می‌شوند و دوباره ازدواج می‌کنند و در نهایت برای بار سوم که صیغه طلاق بین آنان جاری شد، سه طلاقه شدن زن اتفاق می‌افتد.

حکم سه طلاقه کردن

سه طلاقه کردن با طلاق عادی تفاوت دارد. در واقع اگر یک عمل مکروهی مثل طلاق بین زوجین سه بار اتفاق بیوفتد، برای اینکه آنان برای ازدواج مجدد بار چهارم عاقلانه‌تر عمل کنند و یک زندگی وصله پینه شده را مدام تکرار نکنند؛ حکم سه طلاقه با طلاق عادی متفاوت است. اگر زن و مردی برای بار سوم از یکدیگر جدا شوند، پس از گذشت ایام عده ازدواج همان مرد با همان زن ممکن نیست و مشروع نخواهد بود مگر آن که زن به عقد مرد دیگری درآید و از او جدا شود و ایام عده را بگذارند و دوباره با همسر سابق خودش برقرار سازد. به این مرد محلل می‌گویند.

مسئله محلل و نیاز آن برای زوجی که سه بار جدا شده است، یک مسئله فقهی پیچیده است. همانطور که سه طلاقه کردن انتقادات زیادی را به دنبال داشته، محلل هم مورد تایید عموم مردم نیست. در واقع هر چند که زوجی که سه بار طلاق گرفته‌اند، برگشتشان برای بار چهارم منطقی نیست و این زوج رفتار نرمالی ندارند، اما پیدا کردن مرد دیگری که نقش محلل را بازی کند صرفا برای اینکه آن‌ها دوباره بهم بازگردند، تحقیر احساس و عاطفه است و صورت خوشی ندارد.

تکلیف مهریه در سه طلاقه کردن

مهریه در چنین شرایطی تفاوت چندانی با یک ازدواج عادی و طلاق عادی ندارد. یعنی هر بار ازدواج مهریه خود را دارد و پرداخت آن مربوط به همان ازدواج است. پس اگر مردی سه بار با یک زن ازدواج کند، سه بار باید مهریه بدهد. در مورد سایر شروط و مبانی ازدواج هم وضع همین است. هر ازدواج نفقه و تمکین خود را دارد و هر ازدواج حقوق مخصوص خود را به مرد می‌دهد.

شش طلاقه و نه طلاقه

شاید با خود فکر کنید که سه طلاقه کردن اصلا عاقلانه نیست و چه کسی حاضر است برای بار چهارم هم به عقد همان مرد بیاید و همان دردسرها را به جان بخرد. اما ما در فقه هم داریم! احکام شش طلاقه مانند سه طلاقه است. یعنی بعد از هر سه جدایی باید زن به عقد محلل دربیاید تا بعد از فوت یا جدایی از او و با گذشت زمان عده، بتواند به شوهر اولش باز گردد. اما در نه طلاقه، یعنی زوجی هشت بار ازدواج کرده‌اند و هشت بار جدا شده‌اند و در این بین دوبار هم زن به عقد دو محلل درآمده است، دیگر بعد از طلاق نهم زن و مرد بهم حرام ابدی می‌شوند و حتی با وجود محلل هم نمی‌توانند دوباره به عقد هم دربیایند.

در عمل چنین چیزی بعید به نظر می‌رسد اما موجبات قانونی و فقهی آن وجود دارد طلاق به معنی خاتمه یافتن قانونی ازدواج و جدا شدن از یکدیگر می‌باشد. به دنبال آن حقوق و وظایف متقابلی که میان زوجین در موقع ازدواج وجود داشته است از بین خواهد رفت. معمولاً طلاق زمانی صورت می‌گیرد که استحکام رابطه زناشویی از میان رفته و بین زوجین ناسازگاری و تنش به وجود می‌آید.

در مورد سه طلاقه کردن هر چند که در حال حاضر زیاد رایج نیست، ولی با در نظر گرفتن اینکه در فقه شیعه مورد قبول واقع شده است و قانون ما نیز برگرفته از فقه است، در آن پیش بینی شده است. سه طلاقه کردن با طلاق عادی متفاوت است. در حقوق ایران طلاق و قواعد و به صورت کلی ازدواج متفاوت با هر نظام حقوقی دیگر می‌باشد. اکثر قوانین ما در زمینه حقوق خانواده برگرفته از فقه و شرع می‌باشد. بنا به تعریف طلاق از جمله روش‌های جدایی و متارکه می‌باشد که تنها مختص ازدواج دائم است و در ازدواج موقت امکان‌پذیر نمی‌باشد.

ازدواج موقت از روش‌های دیگری همچون انقضای مدت، بذل مدت و فسخ پایان می‌یابد. ولی طلاق در ازدواج دائم قواعد و شرایط به خصوصی دارد. نخست این حقی می‌باشد که قانونا برای مرد در نظر گرفته شده و مرد حق دارد هر موقع که خواست از اختیار خود بهره‌مند گردد و ازدواج خود را خاتمه ببخشد و زوجه چاره‌ای جز پذیرش ندارد.

این اختیار قانونی قابل اشتراک با زوجه نیز می‌باشد و می‌تواند به عنوان ذیل عقد ازدواج صورت پذیرد. حامد امیری در ادامه این مبحث به بررسی شرایط سه طلاقه کردن در قوانین ایران می‌پردازد. با ما همراه باشید.

سه طلاقه کردن یعنی چه؟

همانطور که گفتیم اختیار طلاق برای مرد می‌باشد. تمامی این مسائل نیز از این باور فقهی و ماده قانونی برگرفته شده است که خانواده نیاز به رئیس دارد و ریاست آن نیز با شوهر می‌باشد.

در حقیقت خانواده به لحاظ حقوق ما یک نهاد متشکل از زن و مرد می‌باشد که در آن برابری و تساوی و مشارکت بی معنا است. بلکه حقوق بیشتری را به مرد اختصاص داده و در مقابل وظایف بیشتری نیز از وی می‌خواهد.

از جمله مسائل قابل توجه در طلاق که وکیل طلاق به آن اشاره می‌کند، موضوع سه طلاقه کردن زن از طرف شوهر می‌باشد.

این موضوع شاید اغلب در گذشته رخ می‌داده و در خال حاضر موارد اندکی را در پرونده‌های مشاهده می‌کنیم که یک زن و شوهر سه مرتبه با یکدیگر ازدواج کنند و برای مرتبه سوم هم متارکه کنند. ولی تعداد معدودی از این نوع پرونده‌ها نیز وجود دارد.

در حالی که در خصوص جزئیات سه طلاقه کردن، میان فقهای شیعه و سنی اختلاف‌ نظرهایی وجود دارد، لیکن هر دو گروه اصل مورد را قبول داشته و آن را بخشی از شرع تلقی می‌کنند.

به طور کلی اسلام طلاق را عمل مکروهی دانسته است و تا حد ممکن به آن توصیه نمی‌کند. اکثر فعالان حقوق بشر و مدافعین حقوق زنان، علی‌رغم انتقاداتی که به اساس ازدواج و طلاق اسلامی دارند، معتقد هستند که سه طلاقه کردن زوجه در یک مرحله، برای وی سنگین تمام می‌شود و عواقب ناخوشایندی را بر روان وی به جای خواهد گذاشت.

فقهای سنی بر این باورند که سه طلاقه کردن زوجه از سوی شوهرش در یک مرتبه امکان‌پذیر می‌باشد. یعنی لزومی ندارد سه مرتبه ازدواج میان آنان اتفاق بیافتد تا طلاق سوم در حکم سه طلاقه باشد؛ بلکه شوهر می‌تواند در همان مرحله نخست بگوید این زن را سه طلاقه می‌کنم.

ولی فقهای مشهور شیعه بر این باورند که جهت سه طلاقه شدن، ضروری است زن و شوهر سه مرتبه ازدواج دائم داشته باشند.

یعنی زن و شوهری ازدواج نموده و برای مرتبه نخست صیغه طلاق میان ایشان جاری می‌گردد، سپس بعد از گذشت ایام عده زوج مجددا با همان زن نکاح می‌کند.

مجددا جدا می‌شوند و دوباره نکاح می‌کنند و در نهایت برای مرتبه سوم که صیغه طلاق میان ایشان جاری گردید، سه طلاقه شدن زن صورت می‌پذیرد.

حکم سه طلاقه کردن چیست؟

سه طلاقه کردن با طلاق عادی متفاوت است. در حقیقت چنانچه یک عمل مکروهی همچون طلاق میان زوجین سه مرتبه صورت بگیرد، بدین جهت که آنها برای ازدواج دوباره مرتبه چهارم عاقلانه‌تر رفتار کنند و یک زندگی سست را مدام تکرار نکنند؛ حکم سه طلاقه با طلاق عادی تفاوت دارد.

در صورتی که زن و شوهر برای مرتبه سوم از هم جدا شوند، بعد از گذشت ایام عده نکاح آن مرد با همان زن امکان‌پذیر نبوده و مشروع نمی‌باشد جز آنکه زوجه به عقد مرد دیگری در آید و از وی جدا گردد و ایام عده را سپری کند و مجددا با همسر سابق خود ازدواج دائم برقرار سازد. به این مرد محلل گفته می‌شود.

موضوع محلل و لزوم آن برای زن و شوهری که سه مرتبه جدا شده‌اند، یک مسئله فقهی پیچیده می‌باشد. همانگونه که سه طلاقه کردن انتقادات زیادی را در پی داشته، محلل نیز مورد تایید عموم مردم نمی‌باشد.

در حقیقت در حالی که که زوجین سه مرتبه جدا شده‌اند، بازگشتشان برای مرتبه چهارم منطقی نیست و این زن و شوهر رفتار طبیعی ندارند، ولی یافتن مرد دیگری که نقش محلل را اجرا کند تنها بدین منظور که ایشان مجددا به یکدیگر بازگردند، تحقیر احساس و عاطفه بوده و صورت خوشی نخواهد داشت.

در قوانین ایران سه طلاقه کردن چگونه است؟

در مورد سه طلاقه کردن هرچند که در حال حاضر زیاد مرسوم نمی‌باشد، لیکن با توجه به اینکه در فقه شیعه مورد قبول واقع گردیده است و قانون ما نیز برگرفته از فقه است، در ماده ۱۰۵۷ قانون مدنی پیش بینی شده است. به موجب ماده ۱۰۵۷ قانون مدنی: «زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده بر آن مرد حرام می شود، مگر اینکه به عقد دائم به زوجیت مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت فراق حاصل شده باشد.»

تکلیف مهریه در سه طلاقه کردن

در چنین شرایطی مهریه تفاوت زیادی با یک ازدواج عادی و طلاق عادی ندارد. به عبارتی هر مرتبه نکاح مهریه خود را دارد و پرداخت آن مربوط به همان ازدواج خواهد بود. بنابراین چنانچه مردی سه مرتبه با یک زن ازدواج کند، می‌بایست سه مرتبه مهریه بپردازد. در خصوص دیگر شروط و مبانی ازدواج نیز به همین منوال می‌باشد. هر ازدواج نفقه و تمکین خود را داشته و هر ازدواج حقوق مختص خود را به شوهر می‌دهد.

شش طلاقه کردن و نه طلاقه کردن به چه معنی است؟

احتمالا با خود فکر کنید که سه طلاقه کردن به هیچ وجه عاقلانه نمی‌باشد و چه کسی حاضر است برای مرتبه چهارم نیز با همان مرد ازدواج کند و همان مشکلات را مجددا پشت‌سر گذارد.

ولی ما در فقه شش طلاقه و نه طلاقه نیز داریم. احکام شش طلاقه همچون سه طلاقه هستند. به این معنی که پس از هر سه مرتبه طلاق می‌بایست زوجه به عقد محلل درآید تا پس از مرگ یا طلاق از وی و با گذشت زمان عده، قادر باشد به شوهر اولش باز گردد.

ولی در ۹ طلاقه، یعنی زن و شوهری هشت مرتبه ازدواج کرده‌اند و هشت مرتبه طلاق گرفته‌اند و در این میان دو مرتبه هم زوجه به عقد دو محلل درآمده است.

دیگر پس از طلاق نهم زوجه و زوج به یکدیگر حرام ابدی می‌گردند و حتی با وجود محلل نیز نخواهند توانست مجددا به عقد یکدیگر دربیایند.

در واقع چنین چیزی محال به نظر می‌رسد، ولی موجبات قانونی و فقهی آن وجود دارد و احتمالا در بعضی از نقاط کشور هم صورت بگیرد.به موجب ماده ۱۰۵۸ قانون مدنی: «زن هر شخصی که به نه طلاق که شش تای آن عددی است مطلقه شده باشد بر آن شخص حرام موبد می شود.»

جمع بندی

سه طلاقه کردن با طلاق عادی متفاوت است. جهت سه طلاقه شدن، ضروری است زن و شوهر سه مرتبه ازدواج دائم داشته باشند.

یعنی زن و شوهری ازدواج نموده و برای مرتبه نخست صیغه طلاق میان ایشان جاری می‌گردد، سپس بعد از گذشت ایام عده زوج مجددا با همان زن نکاح می‌کند. مجددا جدا می‌شوند و دوباره نکاح می‌کنند و در نهایت برای مرتبه سوم که صیغه طلاق میان ایشان جاری گردید، سه طلاقه شدن زن صورت می‌پذیرد.

سوالات متداول

سه طلاقه کردن یعنی چه؟

یعنی زن و شوهری ازدواج نموده و برای مرتبه نخست صیغه طلاق میان ایشان جاری می‌گردد، سپس بعد از گذشت ایام عده زوج مجددا با همان زن نکاح می‌کند. مجددا جدا می‌شوند و دوباره نکاح می‌کنند و در نهایت برای مرتبه سوم که صیغه طلاق میان ایشان جاری گردید، سه طلاقه شدن زن صورت می‌پذیرد.

حکم سه طلاقه کردن چیست؟

چنانچه یک زوج برای مرتبه سوم از هم جدا شوند، بعد از گذشت ایام عده نکاح آن مرد با همان زن امکان‌پذیر نبوده و مشروع نمی‌باشد مگر اینکه زن به عقد مرد دیگری درآید و از او جدا شود و ایام عده را سپری کند و مجددا با همسر سابق خود ازدواج دائم برقرار سازد.

تکلیف مهریه در سه طلاقه کردن چیست؟

چنانچه مردی سه مرتبه با یک زن ازدواج کند، می‌بایست سه مرتبه مهریه بپردازد.

و شاید در برخی نقاط کشور هم اتفاق بیوفتد.